Η λογική της ετερότητας και η στοχαστική φαντασία: ζητήματα οντολογίας στη δυτική και την ανατολική σκέψη

Abstract

The starting point of the present research is the ontology of contemplative imagination, as it is highlighted through the work of Panagiotis Doikos, from which six "principles of forms" were drawn. The ways in which the above principles are activated are examined, on the one hand, in the minds of the two eminent representatives of the logic of otherness in the Western thought, the French thinkers Lévinas and Derrida, and, on the other hand, in Eastern philosophy, which became known in Europe through the studies and translations of the contemporary of the two aforementioned French thinkers, orientalist Henry Corbin. Deepening in the Levinasian phenomenology on the face, the trace and the pre-introductory Saith. it is shown that this phenomenology presupposes a borderline shift of contemplative imagination, which is proposed to be called "moral imagination". A similar study of Derrida's heterologous thinking shows that " arche-writing " or "arche-trace", which replace the ultimate origin with an infinity of traces reminiscent of other traces, also presupposes a borderline shift of contemplative imagination. which is attributed to the term "imagination of the trace". Finally, it is argued that the full activation of the possibilities of contemplative imagination takes place as a "visionary imagination", which occupies a prominent place in Eastern philosophy, as it emerges from Corbin's phenomenological analyses. The research concludes with three comparative studies on the relationship between heterogeneity and imagination in the three thinkers, from which (a) the convergence of the Levinasian thought with the Derridian conception of "the-Other-in-the-Same" arises, (b) the joint emergence from Levinasian and Corbenian thought of the "face-to-face" relationship, and (c) the division of Derridian deconstruction with Eastern theosophy in terms of the logic of duality, heterogeneous aggregates, the attribution of archetypal value to the copy, ensuring for heterogeneity its prominent role in the formation of the subject, history, truth, meaning. The enterprise aims to highlight that part of the range of possibilities of the contemplative imagination, which concerns, on the one hand, the activation of a dynamic radical upgrade of the moral condition of the human, and, on the other hand, the opening of a perspective of tran-scendence of his past conditions, as the cause of all the plights that plague his existence.

Σημείο αφετηρίας της παρούσας έρευνας συνιστά η οντολογία της στοχαστικής φαντασίας, όπως αυτή αναδεικνύεται μέσα από το έργο του Παναγιώτη Δόικου, από την οποία συνάχθηκαν έξι «αρχές μορφών». Εξετάζονται οι τρόποι ενεργοποίησης των παραπάνω αρχών αφενός στη σκέψη των δύο κατεξοχήν εκπροσώπων της λογικής της ετερότητας στη δυτική σκέψη, γάλλων στοχαστών Lévinas και Derrida, αφετέρου στην ανατολική φιλοσοφία, η οποία καθίσταται γνωστή στην Ευρώπη μέσα από τις μελέτες και τις μεταφράσεις του σύγχρονου με τους δύο παραπάνω στοχαστές γάλλου ανατολιστή Henry Corbin. Εμβαθύνοντας στη λεβινασιανή φαινομενολογία πάνω στο πρόσωπο, το ίχνος και το προκαταγωγικό Λέγειν, δεικνύεται ότι αυτή εδώ προϋποθέτει μία οριακή τροπή της στοχαστικής φαντασίας, η οποία προτείνεται να αποκαλεστεί «ηθική φαντασία». Μέσω αντίστοιχης διερεύνησης της ετερολογικής σκέψης του Derrida, διαπιστώνεται ότι η «αρχι-γραφή» ή το «αρχι-ίχνος», τα οποία υποκαθιστούν την έσχατη καταγωγή με μία απειρία ιχνών που παραπέμπουν σε άλλα ίχνη, προϋποθέτει επίσης μία οριακή τροπή της στοχαστικής φαντασίας, η οποία αποδίδεται με τον όρο «φαντασία του ίχνους». Τέλος, τεκμηριώνεται ότι η πλήρης ενεργοποίηση των δυνατοτήτων της στοχαστικής φαντασίας λαμβάνει χώρα ως «οραματική φαντασία», η οποία κατέχει εξέχουσα θέση στο ανατολικό φιλοσοφείν, όπως αυτό αναδεικνύεται μέσα τις φαινομενολογικές αναλύσεις του Corbin. Η έρευνα ολοκληρώνεται με τη διενέργεια τριών συγκριτικών μελετών πάνω στη σχέση της ετερότητας με τη φαντασία στους τρεις στοχαστές, από τις οποίες προκύπτουν (α) η σύγκλιση της λεβινασιανής σκέψης με την ντερριντιανή ως προς σύλληψη «το-Άλλο-μέσα-στο-Ίδιο», (β) η από κοινού ανάδειξη από τη λεβινασιανή και την κορμπενιανή σκέψη της σχέσης «πρόσωπο-με-πρόσωπο» και (γ) η τμήση της ντερριντιανής αποδόμησης με την ανατολική θεοσοφία ως προς τη λογική της δυαδικότητας, των ετερογενών συσπειρωμάτων, της απόδοσης αρχετυπικής αξίας στο αντίγραφο, διασφαλίζοντας στην ετερότητα τον προεξέχοντα ρόλο της στη συγκρότηση του υποκειμένου, της ιστορίας, της αλήθειας, του νοήματος. Το εγχείρημα αποσκοπεί στο να αναδείξει εκείνο το απόσπασμα του εύρους των δυνατοτήτων της στοχαστικής φαντασίας, που αφορά αφενός την ενεργοποίηση μιας δυναμικής ριζικής αναβάθμισης της ηθικής υπόστασης του ανθρώπου, αφετέρου τη διάνοιξη μιας προοπτικής υπέρβασης της περατής συνθήκης του, ως αιτίας όλων των δεινών που ταλανίζουν την ύπαρξή του.