Κοινωνιοψυχολογική ανάγνωση και παίγνια στρατηγικής πολιτικής επικοινωνίας στις κοινοβουλευτικές διαμάχες: οι κοινοβουλευτικές συζητήσεις των τριών μνημονίων στην Ελλάδα

Abstract

This dissertation focuses on the study of the political discourse regarding the voting of the three Memoranda in Greece, at a period of time characterized by the concept of "crisis", which triggered violent processes of redefining the social environment. As Greek society was under the strain of European stability, it was called upon to fully comply with the European imperatives of "development" and "competitiveness". In this context, the political discourse formed central representations and each political party tried to increase its sphere of influence. This dissertation approaches the notion that the representations in the political discourse are studied and explored through the interpretative schemata, which are formed under terms of strategic communication and aspire to influence four parallel audiences: the intra-party audience, the intra-parliamentary audience, the wider intrastate social audience and the international audience (European partners, main European political actors, international organizations, political actors and the media). This approach attempts to connect the two sociopsychological fundamental theories, social representations (Moscovici, 1971/1976) and social influence (Moscovici, 1988), through the interpretative schemata. The central concern of this thesis focuses on how the political system negotiates the conflict and how it rationalizes compliance. To investigate the way in which the Greek political system constructs the representations in the context of the Memoranda, conflicts and influences, in a competition process of the interpretative schemata, the official parliamentary transcripts regarding the voting of the first, second and third memoranda were analyzed. The analysis was based on both the quantitative and the qualitative approach, using the Iramuteq open source software (Ratinaud, 2009), which was first used in Greek texts recently (Papastamou & Prodromitis, 2016) and through this thesis is attempting to enrich tis applications and to further improve it. The central findings of this thesis underline the way in which the Greek political system established Greece's relationship with Europe in terms of dependence, how it gradually complied with European imperatives and internalized the concept of "Debt" and the way in which political parties justified their shifts and rationalized their compliance. Finally, while in the parliamentary debates regarding the voting of the first and second memorandum the ideological differences were evident, the pro-memorandum shift of SYRIZA / ANEL led to the de-ideologisation of political discourse and the complete internalization of the memorandum policy in Greece, introducing a new interpretive starting point for the future. The analysis of the Greek political discourse with the combination of qualitative and quantitative analysis allows for the identification of interpretative schemata in the specific parliamentary debates and besides the fact that it can enlighten from a different perspective the social categorizations, ideologies, representations, influence processes and the positions between people, it can be used as a sociopsychological reading base for future analyzes and approaches, as Greece is still in a "crisis" and the wider society is looking for alternative interpretations.

Η παρούσα διατριβή επικεντρώνεται στη μελέτη του πολιτικού λόγου αναφορικά με την ψήφιση των τριών Μνημονίων στην Ελλάδα, σε μια χρονική περίοδο που χαρακτηρίστηκε από την έννοια της «κρίσης», η οποία πυροδότησε βίαιες διαδικασίες επανανοηματοδότησης του κοινωνικού περιβάλλοντος. Καθώς η ελληνική κοινωνία βρέθηκε υπό την ασφυκτική πίεση της ευρωπαϊκής «σταθερότητας» κλήθηκε να συμμορφωθεί πλήρως με τις ευρωπαϊκές επιταγές περί «ανάπτυξης» και «ανταγωνιστικότητας». Σε αυτό το περικείμενο, ο πολιτικός λόγος συγκρότησε κεντρικές αναπαραστάσεις και κάθε πολιτικό κόμμα προσπάθησε να αυξήσει τη σφαίρα επιρροής του. Στη συγκεκριμένη διατριβή ακολουθείται η προσέγγιση ότι οι αναπαραστάσεις στον πολιτικό λόγο μελετώνται και διερευνώνται μέσα από τα ερμηνευτικά σχήματα, τα οποία συγκροτούνται υπό όρους στρατηγικής επικοινωνίας και φιλοδοξούν να ασκήσουν επιρροή σε τέσσερα παράλληλα ακροατήρια: Στο ενδοκομματικό, στο ενδο-κοινοβουλευτικό, στο ευρύτερα ενδοκρατικό κοινωνικό και στο εξωκρατικό (Ευρωπαίοι εταίροι, κύριοι ευρωπαίοι πολιτικοί δρώντες, διεθνείς οργανισμοί, πολιτικοί δρώντες και Μέσα ενημέρωσης). Με αυτή την προσέγγιση επιχειρείται η σύνδεση των δύο θεμελιωδών θεωριών της Κοινωνικής Ψυχολογίας, των κοινωνικών αναπαραστάσεων (Moscovici, 1971/1976) και της κοινωνικής επιρροής (Moscovici, 1988), μέσω των ερμηνευτικών σχημάτων. Ο κεντρικός προβληματισμός της παρούσας διατριβής επικεντρώνεται στον τρόπο με τον οποίο το πολιτικό σύστημα διαπραγματεύεται τη σύγκρουση και στον τρόπο με τον οποίο εκλογικεύει τη συμμόρφωση.Για τη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο το ελληνικό πολιτικό σύστημα συγκροτεί τις αναπαραστάσεις στο συγκείμενο των Μνημονίων, συγκρούεται και προβαίνει σε διαδικασίες επιρροής, σε μια διαδικασία ανταγωνισμού των ερμηνευτικών σχημάτων αναλύθηκαν τα επίσημα κοινοβουλευτικά πρακτικά περί ψήφισης του πρώτου, δεύτερου και τρίτου Μνημονίου. Η ανάλυση βασίστηκε τόσο στην ποσοτική όσο και την ποιοτική προσέγγιση, με τη χρήση του λογισμικού ανοιχτού κώδικα Iramuteq (Ratinaud, 2009), το οποίο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε ελληνικά κείμενα προσφάτως (Παπαστάμου & Προδρομίτης, 2016) και μέσω του παρόντος ερευνητικού έργου επιχειρείται ο εμπλουτισμός των εφαρμογών και η περαιτέρω βελτίωσή του. Τα κεντρικά ευρήματα της παρούσας διατριβής υπογραμμίζουν τον τρόπο με τον οποίο το ελληνικό πολιτικό σύστημα συγκρότησε τη σχέση της Ελλάδας με την Ευρώπη υπό όρους εξάρτησης, το πώς συμμορφώθηκε σταδιακά στις ευρωπαϊκές επιταγές και εσωτερίκευσε την έννοια του «Χρέους» και τον τρόπο με τον οποίο τα πολιτικά κόμματα αιτιολόγησαν τις μεταστροφές τους και εκλογίκευσαν τη συμμόρφωσή τους. Τέλος, ενώ στις κοινοβουλευτικές συζητήσεις για την ψήφιση του πρώτου και του δεύτερου Μνημονίου ήταν εμφανείς οι ιδεολογικές διαφοροποιήσεις, η φιλο-μνημονιακή μεταστροφή των ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ οδήγησε στην από-ιδεολογικοποίηση του πολιτικού λόγου και την πλήρη εσωτερίκευση της μνημονιακής πολιτικής στην Ελλάδα, εισάγοντας μια νέα ερμηνευτική αφετηρία για το μέλλον. Η ανάλυση του ελληνικού πολιτικού λόγου με τον συνδυασμό ποιοτικής και ποσοτικής ανάλυσης, επιτρέπει τον εντοπισμό των ερμηνευτικών σχημάτων στις συγκεκριμένες κοινοβουλευτικές συζητήσεις και εκτός του ότι μπορεί να διαφωτίσει από μια διαφορετική οπτική τις κοινωνικές κατηγοριοποιήσεις, ιδεολογίες, αναπαραστάσεις, τις διαδικασίες επιρροής και τις θέσεις μεταξύ δρώντων προσώπων, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως κοινωνιοψυχολογική βάση ανάγνωσης για μελλοντικές αναλύσεις και προσεγγίσεις, καθώς η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα υπό «κρίση» και το κοινωνικό σύνολο αναζητά ερμηνευτικές διεξόδους.