Η επίδραση της μουσικής εξάσκησης στον εγκέφαλο του παιδιού, στη γνωστική του ανάπτυξη και παθολογία του

Abstract

Dyslexia, a Specific Learning Difficulty, is of neurological origin and occurs in about of 15% of students. Among the fundamental theoretical approaches attempting to analyze the etiology of this Specific Learning Difficulty is Auditory Processing Deficits Theory, a theory that is the basic subject of investigation and analysis of this PhD dissertation. Auditory processing deficits are responsible for the difficulties children with dyslexia face with reading decoding and comprehension. Meanwhile, these deficits extend to music processing of musical elements, due to the common brain mechanisms and skills being involved in the perception, identification, and processing of linguistic sounds that make up words and musical sounds. Indeed, this high correlation between Reading Skill and Musical Ability was the starting point for the intervention program designed and applied in the present study, a program based on the principles of Auditory Training and the usage of musical elements. Moreover, it should be mentioned that, due to the neurological origin of auditory deficits resulting in reading difficulties, it is of great necessity for a Neuropsychological Assessment to be carried out, including both standardized and electrophysiological techniques such as Event Related Potentials (ERPs), a noninvasive tool measuring- recording neuronal activity, which is also applied at the present study. At the same time, and taking into consideration the healing power of Music, the second main goal of the study is the application of an intervention program using music and its effectiveness, in an effort to find alternative ways of coping with auditory deficits of children with dyslexia. In the present study, which was conducted as a part of the Ph.D. dissertation, 90 students participated (45 with an official diagnosis from a public institution who received inclusive education and 45 as a matched control group). Children were third-, and fourth-grade students of Public Primary Schools, of the wider region of Magnesia and had Greek as their first language. The study was conducted in three phases: a) initial assessment, b) intervention, c) re-assessment. At the beginning, students underwent a clinical assessment, being carried out in Laboratory of Neuropsychology, at University of Thessaly, including both Standardized neuropsychological tests and Electrophysiological methods. In particular, participants underwent an Event Related Potentials (ERPs) recording and P300 waveform had been analyzed. Initial assessment’s results confirmed hih statistically significant all tests being applied, for the students with dyslexia to perform lower scores, compared to that of the control group. After assessment, a subgroup of the dyslexia group (n=4) was submitted to a rehabilitation program. The auditory training program was carried out for a five month period and consisted of 20 forty minutes sessions. All the designed activities had been converted to sound files via music softwares. Indeed, the auditory games, being applied, were focused on musical elements (pitch, melody, rhythm, metre) perception, discrimination, reproduction as well as on rapid auditory processing skills (incl. stimuli that rapidly overlap each other very fast (with progressively increasing tempo). At the end of the Intervention, students underwent a new recording of P300, so as to evaluate the effectiveness of the program being applied. The comparison between the pre- and post-intervention period results revealed a statistically significant difference in the P300 latency values. Actually, students recorded similar latency values to the control group, which means that there was a brain-functional reorganization. In conclusion, the results of our study show that regarding Neuropsychological Assessment the electrophysiological methods and in this case Event Related Potentials (ERPs) is a reliable tool providing accurate and valid data and it should be included in neuropsychological assessment settings valuation and as for intervention protocols, music, due to its therapeutic properties, may be applied as auditory training to address dyslexia.

H Δυσλεξία, ως Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία, έχει νευρολογική προέλευση και εμφανίζεται σε ποσοστό 15 % περίπου των μαθητών. Βασική θεωρητική προσέγγιση που προσπαθεί να ερμηνεύσει την αιτιολογία εμφάνισής της συγκεκριμένης Μαθησιακής Δυσκολίας είναι η Θεωρία της Ελλειμματικής Ακουστικής Επεξεργασίας, η οποία αποτελεί τη βασική πηγή διερεύνησης και ανάλυσης της παρούσας διδακτορικής διατριβής. Τα ακουστικά ελλείμματα των παιδιών με δυσλεξία καθιστούν αδύνατη την ανάγνωση ενός κειμένου και πιο συγκεκριμένα τόσο την αποκωδικοποίηση, όσο και την κατανόηση. Παράλληλα, τα ελλείμματα αυτά επεκτείνονται και στην επεξεργασία μουσικών στοιχείων, εξαιτίας των κοινών εγκεφαλικών μηχανισμών και δεξιοτήτων που εμπλέκονται στην αντίληψη, στον εντοπισμό, την επεξεργασία και το χειρισμό τόσο των γλωσσικών ήχων που απαρτίζουν τις λέξεις, όσο και των μουσικών ήχων. Η υψηλή αυτή, μάλιστα, συσχέτιση μεταξύ Αναγνωστικής Ικανότητας και Μουσικής Ικανότητας αποτέλεσε την αφετηρία για τη δημιουργία του προγράμματος παρέμβασης που εφαρμόσθηκε στην παρούσα έρευνα, ως πρόγραμμα ακουστικής εξάσκησης με τη χρήση μουσικών στοιχείων. Εξαιτίας, λοιπόν, της νευρολογικής προέλευσης των ακουστικών ελλειμμάτων και κατ επέκταση της εμφάνισης αναγνωστικών δυσκολιών, κρίνεται αναγκαία η όσο το δυνατό ακριβέστερη νευροψυχολογική αξιολόγηση με τη χρήση τόσο τυποποιημένων, όσο και ηλεκτροφυσιολογικών τεχνικών, όπως τα Γνωστικά Προκλητά Δυναμικά, μίας μη επεμβατικής τεχνικής μέτρησης της νευρωνικής δραστηριότητας, η οποία εφαρμόζεται στην παρούσα μελέτη. Παράλληλα, και λαμβάνοντας υπόψη τη θεραπευτική δύναμη της Μουσικής, κύριος στόχος της μελέτης αποτελεί η εφαρμογή και η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας ενός προγράμματος παρέμβασης με τη χρήση της Μουσικής, σε μια προσπάθεια αναζήτησης εναλλακτικών τρόπων αντιμετώπισης των ακουστικών ελλειμμάτων που εμφανίζουν τα παιδιά με Δυσλεξία. Στην παρούσα έρευνα, η οποία διεξήχθη στα πλαίσια εκπόνησης της διδακτορικής διατριβής συμμετείχαν 90 μαθητές (45 μαθητές με επίσημη διάγνωση δυσλεξίας από δημόσιο φορέα που φοιτούσαν σε τμήματα ένταξης και 45 μαθητές που αποτέλεσαν την ομάδα ελέγχου) με μέσο όρο ηλικίας (n=8.9 έτη), Γ και Δ τάξης Δημόσιων Δημοτικών Σχολείων της ευρύτερης περιοχής της Μαγνησίας, οι οποίοι είχαν την Ελληνική ως μητρική τους γλώσσα. Η έρευνα υλοποιήθηκε σε τρεις φάσεις :α) αρχική αξιολόγηση, β) παρέμβαση, γ) επαναξιολόγηση. Αρχικά οι μαθητές συμμετείχαν σε κλινική αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε στο Εργαστήριο Νευροψυχολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και η οποία περιελάμβανε τόσο τυποποιημένες νευροψυχολογικές δοκιμασίες, όσο και Hλεκτροφυσιολογικές τεχνικές. Πιο συγκεκριμένα, οι συμμετέχοντες αξιολογήθηκαν με το Μηχάνημα των Γνωστικών Προκλητών Δυναμικών και μελετήθηκε η καταγραφή της κυματομορφής P300. Τα αποτελέσματα της αρχικής αξιολόγησης επιβεβαίωσαν υψηλή στατιστικά σημαντική διαφορά στο σύνολο των δοκιμασιών που χορηγήθηκαν με τους μαθητές με δυσλεξία να σημειώνουν χαμηλότερες επιδόσεις. Στη συνέχεια μέρος της ομάδας των μαθητών με αναγνωστικές δυσκολίες (n=4) συμμετείχε σε πρόγραμμα παρέμβασης. Το πρόγραμμα ακουστικής εκπαίδευσης, διάρκειας πέντε μηνών, σε συχνότητα μίας συνεδρίας εβδομαδιαίως,/είκοσι 40λεπτων συνεδριών / μετατράπηκε σε αρχεία ήχου, τα οποία σχεδιάστηκαν με τη χρήση λογισμικών. Αναφορικά με τις δραστηριότητες που εφαρμόσθηκαν, αυτές εστίαζαν στην αντίληψη, διάκριση και αναπαραγωγή μουσικών στοιχείων (του τονικού ύψους, της μελωδίας, του ρυθμού, του μέτρου) καθώς και σε δεξιότητες που αφορούν στην ταχύτητα επεξεργασίας και την αντίληψη ακουστικών (μουσικών) ερεθισμάτων που εναλλάσσονται πολύ γρήγορα μεταξύ τους (με προοδευτικά αυξανόμενο tempo). Μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος, πραγματοποιήθηκε νέα καταγραφή της κυματομορφής P300, προκειμένου να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα του προγράμματος που εφαρμόσθηκε. Από τη σύγκριση μεταξύ των αξιολογήσεων πριν και μετά την εφαρμογή του προγράμματος παρέμβασης προέκυψε στατιστικά σημαντική διαφορά στους χρόνους έκλυσης της κυματομορφής P300. Μάλιστα, οι μαθητές με δυσλεξία σημείωσαν παρόμοιους χρόνους έκλυσης με αυτούς των μαθητών της ομάδας ελέγχου, γεγονός που σημαίνει ότι υπήρξε εγκεφαλική λειτουργική αναδιοργάνωση. Συμπερασματικά, τα αποτελέσματα της έρευνας μας δείχνουν πρώτον ότι οι ηλεκτροφυσιολογικές μέθοδοι και εν προκειμένω τα Γνωστικά Προκλητά Δυναμικά είναι ένα αξιόπιστο εργαλείο αξιολόγησης και δεύτερον ότι η μουσική, εξαιτίας της θεραπευτικής της ιδιότητας, μπορεί να εφαρμοσθεί υπό τη μορφή ακουστικής εκπαίδευσης, για την αντιμετώπιση της δυσλεξίας.