Η ειδική διδακτική μεθοδολογία γλωσσικών δεξιοτήτων σε μαθητές με νοητικές αναπηρίες στην ενταξιακή δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Abstract

The aim of this thesis is to evaluate educational practices for students with intellectual disabilities in secondary education. The goal of the research is to identify appropriate teaching support for language skills so that the particular student group could be included into general schools. This pedagogical issue is studied through three research questions: (a) whether a Targeted, Individual, Structured, Integrated Program for Students with Special Educational Needs (TISIPfSENs) supports the language skills of students with intellectual disabilities, (b) how the differentiation of pedagogical material into neurodevelopmental learning readiness areas contributes to the development of students’ linguistic competence; and (c) how the TISIPfSENs, through reading, readiness promotes equal participation in the school and the wider community.The survey used mixed research to extract qualitative and quantitative findings. Action research was implemented by observation methodology and the methodology of special teaching intervention in schools in the Greek region. The sample of the study consists of 10 case studies of students with intellectual disability and 130 adults who were involved with them in the process of learning, socially and therapeutically. The research tools used were protocols, including Checklists of basic skills, excel tables for informal pedagogical assessment, a plan of targeted teaching intervention, the differentiated textual material, the form of the assessment teaching intervention and the form of didactic interaction with records of over-observation and self-observation. In addition, some protocols with questions that facilitated the absence of a semi-structured interview with parents, as well as the questionnaire of the adults involved, were also used.The results of the survey suggest that the TISIPfSENs is a reliable pedagogical tool for supporting students with intellectual disabilities in reading, writing and comprehension skills in several language and literature classes. Differentiated multi-sensory activities with an emphasis on neurodevelopmental areas of verbal speech, psychomotor, mental capabilities, and emotional organization have made the content of school books meaningfully accessible to students. It was also noted that students with intellectual disabilities joined the school community by learning language skills related to functional and adaptive behavioral rules.From the qualitative, quantitative and bibliographic findings, it was concluded that the pedagogical tool TISIPfSENs supports the equal inclusion of students with intellectual disabilities into secondary education, as it is guided by the principles of multidimensional differentiated teaching targeting and personalized teaching intervention based on the anthropocentric model of disability.

Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η αξιολόγηση εκπαιδευτικών πρακτικών σε μαθητές με νοητικές αναπηρίες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Κύριος στόχος της έρευνας αποτελεί ο προσδιορισμός της κατάλληλης διδακτικής υποστήριξης των γλωσσικών δεξιοτήτων για τη συγκεκριμένη μαθητική ομάδα ώστε να ενταχθούν στα γενικά σχολεία. Το παιδαγωγικό αυτό ζήτημα εξετάζεται μέσω τριών ερευνητικών ερωτημάτων: (α) κατά πόσο το παιδαγωγικό εργαλείο, Στοχευμένο, Ατομικό, Δομημένο, Ενταξιακό Πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (ΣΑΔΕΠΕΑΕ), που εφαρμόζεται για τις ανάγκες της παρούσας μελέτης, υποστηρίζει τις γλωσσικές δεξιότητες των μαθητών με νοητικές αναπηρίες, (β) πώς η διαφοροποίηση του παιδαγωγικού υλικού σύμφωνα με νευροαναπτυξιακές περιοχές μαθησιακής ετοιμότητας συντελεί στη μεταβολή της γλωσσικής τους ικανότητας και (γ) πώς το ΣΑΔΕΠΕΑΕ μέσω της αναγνωστικής ετοιμότητας προωθεί την ισότιμη συμμετοχή τους στη σχολική και ευρύτερη κοινότητα. Στο ερευνητικό τμήμα της εργασίας αξιοποιήθηκε η μεικτή έρευνα για την εξαγωγή ποιοτικών και ποσοτικών ευρημάτων. Εφαρμόστηκαν οι μεθοδολογίες της παρατήρησης και της ειδικής διδακτικής παρέμβασης, στο πλαίσιο της έρευνας δράσης σε σχολεία της ελληνικής περιφέρειας. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 10 μελέτες περίπτωσης μαθητών με νοητικές αναπηρίες, καθώς και 130 ενήλικες, οι οποίοι εμπλέκονταν μαθησιακά, κοινωνικά και θεραπευτικά μαζί τους. Τα ερευνητικά εργαλεία που τέθηκαν σε εφαρμογή ήταν ορισμένα έντυπα πρωτόκολλα με Λίστες Ελέγχου Βασικών Δεξιοτήτων, πίνακες excel για την άτυπη παιδαγωγική αξιολόγηση, το σχέδιο στοχευμένης διδακτικής παρέμβασης, το διαφοροποιημένο κειμενικό υλικό, το έντυπο της αξιολόγησης της διδακτικής παρέμβασης και το έντυπο διδακτικής αλληλεπίδρασης με τις καταγραφές των ετεροπαρατηρήσεων και των αυτοπαρατηρήσεων. Ακόμη, χρησιμοποιήθηκαν ορισμένα πρωτόκολλα με ερωτήματα που διευκόλυναν τη λήψη της ημι-δομημένης συνέντευξης με τους γονείς, καθώς και το ερωτηματολόγιο των εμπλεκόμενων ενηλίκων.Στα αποτελέσματα της έρευνας καταγράφηκε ότι το ΣΑΔΕΠΕΑΕ αποτελεί αξιόπιστο παιδαγωγικό εργαλείο για την υποστήριξη μαθητών με νοητικές αναπηρίες σε δεξιότητες ανάγνωσης, γραφής και κατανόησης σε ορισμένα φιλολογικά μαθήματα. Οι διαφοροποιημένες πολυαισθητηριακές δραστηριότητες με έμφαση στις νευροαναπτυξιακές περιοχές του προφορικού λόγου, της ψυχοκινητικότητας, των νοητικών ικανοτήτων και της συναισθηματικής οργάνωσης κατέστησαν το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων νοηματικά προσβάσιμο στους μαθητές. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι οι μαθητές με νοητικές αναπηρίες εντάχθηκαν στη σχολική κοινότητα, διδασκόμενοι γλωσσικές δεξιότητες για την κατανόηση κανόνων λειτουργικής και προσαρμοστικής συμπεριφοράς.Από τα ποιοτικά, ποσοτικά και βιβλιογραφικά δεδομένα εξήχθη το συμπέρασμα ότι το παιδαγωγικό εργαλείο «ΣΑΔΕΠΕΑΕ» υποστηρίζει την ισότιμη ένταξη των μαθητών με νοητικές αναπηρίες στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, καθώς αυτό διέπεται από τις αρχές της πολυδιάστατης διαφοροποιημένης διδακτικής στοχοθεσίας και της εξατομικευμένης διδακτικής παρέμβασης με βάση το ανθρωποκεντρικό μοντέλο της αναπηρίας.