Η αρχιτεκτονική εκπαίδευση στο διαδικτυακό χώρο και η συγκρότηση του εκπαιδευόμενου υποκειμένου στις διευρυμένες κοινότητες γνώσης

Abstract

This thesis draws from current learning theories and pedagogical approaches to determine whether architectural education can benefit from online learning practices. The author examines the latest developments in the understanding of knowledge creation and how adopting new learning tools and practices impacts the learners, with particular focus in architectural studies. How has the learning process evolved and what are the tools available for the production of knowledge? What is the profile of today's learners? Has the role of teachers been affected? What happens when technology allows individuals to establish an online presence and seek the resources and information they need on their own and/or interact with other individuals? Could this development produce alternative educational models for architectural studies? And if so, what might these be? And what would be the consequences for those involved in the process?Theoretical research covers three main areas; the first uncovers the complex landscape of the predominant learning theories -and to a certain degree-, the latest key shifts in the epistemology of knowledge. The second examines contemporary pedagogical approaches and monitors the changes in the perception of what constitutes a curriculum. The third area investigates traditional architectural education formats and how these have evolved over the years with the use of ICT technology. Finally, considering that the applied research involved mainly design studio courses, the theoretical research also monitors the changing nature of the relation between design and research. Applied research was originally tested on a postgraduate urban research course. In the following years, however, it expanded to five urban design studios implemented both at postgraduate and undergraduate programs. Six different case studies are presented in total. The thesis describes the design of two basic course models based on blended and networked learning principles and their two subsequent variations introduced in the following years with the addition of new learning environments and networking tools. A large part of the applied research examines the data retrieved from learning analytics and the systematic monitoring of the courses that describe the quantity and quality of learner attendance; the different taxonomies of interactivity between those involved in the learning process; the changes in the curriculum; the formal and informal activities that were developed; the multiple learning spaces the models accommodated and also the process of making meaning in this new setting.The last section of the thesis presents the overall benefits of blended and networked learning in architectural education and how thinking in terms of open pedagogy can facilitate the design of design courses, culminating in the description of a new type of design course, hereby called Cooperative Studio.

Η διατριβή παρακολουθεί τις σύγχρονες μαθησιακές θεωρίες και παιδαγωγικές προσεγγίσεις για να αναδείξει πιθανές συνέργειες μεταξύ διαδικτυακής μάθησης και αρχιτεκτονικής εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, εξετάζει τις τελευταίες εξελίξεις στις διαδικασίες παραγωγής γνώσης και τις επιπτώσεις που έχει η χρήση των νέων εργαλείων και πρακτικών στο προφίλ των σύγχρονων εκπαιδευόμενων, ειδικά για την αρχιτεκτονική. Πώς έχει εξελιχθεί η διαδικασία παραγωγής γνώσης και ποια είναι τα εργαλεία που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σήμερα για να παράγουμε μάθηση; Ποιο είναι το προφίλ των σύγχρονων εκπαιδευόμενων; Ποιος γίνεται ο ρόλος του/της διδάσκοντα/-ουσας; Τί συμβαίνει όταν η τεχνολογία επιτρέπει στα εκπαιδευόμενα υποκείμενα να συγκροτήσουν τη δική τους διαδικτυακή ταυτότητα με βάσει τα ατομικά τους χαρακτηριστικά και τις προτιμήσεις τους, να αναζητήσουν μόνα τους πηγές γνώσης και πληροφορίες και να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους και με άλλους παράγοντες μέσω της διαδικτυακής τους παρουσίας; Μπορεί αυτή η εξέλιξη να προσφέρει εναλλακτικά εκπαιδευτικά μοντέλα για την αρχιτεκτονική εκπαίδευση; Και αν ναι, ποια μπορεί να είναι αυτά; Και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες για τους εμπλεκόμενους στη μαθησιακή διαδικασία;Η θεωρητική έρευνα της διατριβής κινήθηκε πάνω σε τρεις βασικούς άξονες: ο πρώτος διατρέχει τις γνωσιακές θεωρίες και ως ένα βαθμό τις πιο σημαντικές πρόσφατες μετατοπίσεις στην επιστημολογία της γνώσης. Ο δεύτερος εξετάζει τις παιδαγωγικές εκφράσεις των γνωσιακών θεωριών και ειδικά αυτών που αναφέρονται στο σύγχρονο παράδειγμα και δη το (δια)δικτυακό. Ο τρίτος άξονας της θεωρητικής έρευνας εξετάζει ειδικά την αρχιτεκτονική εκπαίδευση μέσα από το καθιερωμένο μοντέλο διδασκαλίας του Εργαστηρίου Σχεδιασμού (Design Studio) και το πώς αυτό έχει αλληλεπιδράσει μέχρι στιγμής με τις νέες παιδαγωγικές μεθόδους και τη διαδικτυακή μάθηση. Τέλος, καθώς η έρευνα πεδίου διαχύθηκε στην πορεία του χρόνου σε μαθήματα σχεδιασμού, ο τρίτος άξονας της θεωρητικής έρευνας διευρύνθηκε για να εξετάσει συνολικά τη σχέση του σχεδιασμού με την έρευνα έτσι όπως αυτή διαμορφώθηκε από το 1960 και μετά και το πώς αυτή η σχέση επηρέασε την αρχιτεκτονική εκπαίδευση του σχεδιασμού τις τελευταίες δεκαετίες. Η εφαρμοσμένη έρευνα, από την άλλη πλευρά, επιχειρήθηκε σε δύο τύπους μαθημάτων: το πρώτο ήταν ένα ερευνητικό μάθημα του Μεταπτυχιακού προγράμματος του ΕΜΠ με τίτλο "Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός". Αργότερα, λόγω της αλλαγής του προγράμματος σπουδών το μάθημα έγινε σχεδιαστικό κι έτσι η έρευνα μετατοπίστηκε σε εργαστήρια αστικού σχεδιασμού που πραγματοποιήθηκαν και σε μεταπτυχιακό, αλλά και σε προπτυχιακό επίπεδο. Στο πλαίσιο της εφαρμοσμένης έρευνας πραγματοποιήθηκαν συνολικά έξι πειραματικά μαθήματα: δύο στο προπτυχιακό και τέσσερα στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα. Η διατριβή περιγράφει αναλυτικά το σχεδιασμό των μοντέλων βάσει των αρχών της μεικτής και δικτυακής μάθησης και τις παραλλαγές που δημιουργήθηκαν στις αλλεπάλληλες εφαρμογές τους με τη χρήση πολλαπλών διαφορετικών μαθησιακών περιβαλλόντων και εργαλείων δικτύωσης. Σημαντικό κομμάτι της εφαρμοσμένης έρευνας αποτελούν τα αναλυτικά στοιχεία των μαθημάτων που συλλέχθηκαν συστηματικά και ακολούθως ταξινομήθηκαν προκειμένου να περιγράψουν τη συμμετοχή και την αλληλεπίδραση όλων όσοι εμπλέκονται στη μαθησιακή διαδικασία, το περιεχόμενο του μαθήματος, τις δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν μεταξύ των μελών του μαθήματος, τους πολλαπλούς χώρους συνύπαρξης, αλλά και τη διαδικασία παραγωγής νοήματος στο νέο παράδειγμα. Η διατριβή ολοκληρώνεται παρουσιάζοντας τα οφέλη της συνέργειας της μείξης και της δικτύωσης στην αρχιτεκτονική εκπαίδευση του σχεδιασμού. Παράλληλα αναδεικνύει έναν νέο μηχανισμό σχεδιασμού μαθημάτων για τον σχεδιασμό μέσα στο παράδειγμα της ανοιχτής εκπαίδευσης και το πώς αυτός οδηγεί σε έναν νέο τύπο εργαστηρίου, το Εργαστήριο Συνεργασίας.