Πρώτες ύλες κατασκευής εργαλείων λαξευμένου λίθου στην παλαιολιθική Ελλάδα: ιδιότητες, πηγές και οικονομία

Abstract

This thesis examines the technological organization and strategies of lithic raw material procurment practiced by the Palaeolithic hominins who inhabited Greece.To address these issues a two-stage approach was undertaken including field work and lab research. Firstly, the sources of lithic raw material used were identified, by means of mineralogical and geochemical analyses. Secondly, the ways of different reduction sequences and tools production with respect to different types of lithic raw materials were determined. In an attempt to approach the question of different hominin use of stone from a diachronic perspective, lithic assemblages from the Lower Palaeolithic open air site Rodafnidia, at Lesvos island, the Middle Palaeolithic site Kalamakia Cave, at Mani Peninsula and the Upper Palaeolithic site Melitzia Cave, also at Mani Peninsula were studied. Questions of hominin planning, degrees of mobility, site catchment definition and technological activity modes present on sites have also been addressed.Regarding Rodafnidia the results invite us to reconsider the so-called African pattern and the role of igneous and metamorphic rocks, as a criterion to its definition. At the Mani Peninsula the results shed light on behavioural aspects of two different hominin species, Homo neanderthalensis and Homo sapiens. These two species adopted different lithic raw material exploitation strategies as a result of different modes of adaptation in a stable through time lithic environment.This thesis adds to the broader discussion of the Greek Palaeolithic a new strand of evidence that has remained largely unexplored.

Η παρούσα διατριβή έχει ως αντικείμενο μελέτης τη μελέτη των τεχνικών επιλογών των παλαιολιθικών λιθοξόων, μέσα από το πρίσμα της λίθινης πρώτης ύλης που χρησιμοποιήθηκε για τη λάξευση εργαλείων. Το ερευνητικό ζητούμενο προσεγγίστηκε διαχρονικά εξετάζοντας λιθοτεχνίες από αρχαιολογικές θέσεις της Κατώτερης, Μέσης και Ανώτερης Παλαιολιθικής Εποχής. Τo αρχαιολογικό δείγμα προέρχεται από την αρχαιολογική θέση της Κατώτερης Παλαιολιθικής Περιόδου Ροδαφνίδια, Λέσβου και τα σπήλαια Καλαμάκια της Μέσης και Μελιτζιά της Ανώτερης Παλαιολιθικής, στη χερσόνησο της Μάνης. Οι τρεις αυτές θέσεις επιλέχθηκαν γιατί προσφέρουν πληθώρα μαρτυριών για τη δραστηριότητα τουλάχιστον τριών ειδών ανθρωπιδών με τρεις εντελώς διαφορετικές τεχνοπολιτισμικές παραδόσεις. Η μέθοδος προσπέλασης του ερευνητικού ζητουμένου περιέλαβε εργασίες υπαίθρου και έρευνα εργαστηρίου. Αναζητήθηκαν οι πηγές των λίθινων πρώτων υλών και διερευνήθηκε η οργανική σχέση του είδους του λίθου με τις εγχειρηματικές αλυσίδες κατάτμησης και επεξεργασίας του.Η έρευνα αυτή είναι η πρώτη συνθετική μελέτη που πραγματεύεται την λίθινη πρώτη ύλη αυτή καθ’ εαυτή στην Ελλάδα και διατυπώνει μια συγκεκριμένη αναλυτική μεθοδολογία για την ταυτοποίηση των πρώτων υλών με τις πηγές προέλευσής τους. Ακολουθώντας το πρωτόκολλο εργασίας έγινε εφικτός ο εντοπισμός των πηγών προέλευσης των λίθινων πρώτων υλών, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν και στις τρεις προς μελέτη αρχαιολογικές θέσεις. Επιπλέον ανιχνεύθηκαν κριτήρια επιλογής των συγκεκριμένων λίθινων υλών, σταθερότυποι κινητικότητας και οικιστικοί σταθερότυποι, περιοχές άσκησης οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων και σε ορισμένες περιπτώσεις ανιχνεύτηκαν ικανότητες σχεδιασμού σε χρονικό βάθος. Επίσης εξετάστηκε εάν η χρήση διαφορετικών λίθινων πρώτων υλών συνδέεται με διαφορετικές εγχειρηματικές αλυσίδες. Στα Ροδαφνίδια τα ευρήματα της έρευνάς μας τείνουν να ανατρέψουν την συνήθη αντίληψη περί μονόδρομης σχέσης του Αφρικανικού σταθερότυπου με τα πυριγενή και μεταμορφωμένα πετρώματα. Στη περίπτωση της Μάνης διαφωτίστηκαν όψεις της συμπεριφοράς δύο διαφορετικών ειδών ανθρωπιδών. Κατέστη δυνατή η σύγκριση των τρόπων προσαρμογής και αξιοποίησης των δυνατοτήτων που τους προσέφερε το ίδιο γεωλογικό και γεωγραφικό περιβάλλον.