Η λαϊκή θρησκευτική ποίηση και μουσική της Ιωνίας και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου

Abstract

This dissertation deals with a broad subject having to do with theology, Byzantine music and folk songs and requires primarily the methodology of field recordings and secondly the systematic research in bibliography, either Greek and foreign. In particular, the dissertation consists of two parts: the first part deals with historical-theoretical issues, while the second part includes field recordings. Thus, in addition to field recordings, which are the main part of the research and are divided into three sets of regions, depending on audiology landscapes, the dissertation focuses on the historical observation of festivals, the historical route and the evolution of the custom of carols, as well as on their morphology with their tripartite form, namely, the religious song, the praises and the request for tipping. It also deals with the separation of literary poetry and folk poetry and traces the sources of the folk poet for the creation of these lyrics, which are found in the Bible, in the poetry and hymnology of the Church, in its screeds and in the occult ecclesiastical literature. Moreover, it underlines the formation of basic meters of Byzantine and Early Modern Greek poetry, focusing mainly on political verse, and analyzes the other meters of the recordings by contrasting them with the metric and lyrical structure of the ecclesiastical poetry and the rest of the folk poetry. Furthermore, it analyzes the rhythms and then examines them in relation to same or other similar ones from the folk dance music tradition of each region. Finally, it deals with melody, where we investigate the relations that govern both aspects of our national music through its own melodies and specific "positions" of the forms of the ecclesiastical melos, the Heirmologion and the Sticherarion, which have penetrated into folk singing tradition, with particular reference to the contribution of the notation of Byzantine music to the recordings of folk songs.

Η παρούσα διατριβή ασχολείται με ένα ευρύ θέμα το οποίο άπτεται της θεολογίας, της βυζαντινής μουσικής και του δημοτικού τραγουδιού και απαιτεί πρωτίστως τη μεθοδολογία των επιτόπιων καταγραφών και δευτερευόντως τη συστηματική έρευνα σε βιβλιογραφία, ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση. Συγκεκριμένα, η εργασία αποτελείται από δύο μέρη, που το πρώτο μέρος πραγματεύεται ιστορικά-θεωρητικά ζητήματα ενώ το δεύτερο περιλαμβάνει τις επιτόπιες καταγραφές. Έτσι, εκτός από τις επιτόπιες καταγραφές, που αποτελούν το κύριο μέρος της έρευνας και έχουν χωριστεί σε τρεις δέσμες περιοχών, ανάλογα με τα ηχολογικά τοπία, η εργασία στρέφει την προσοχή της στην ιστορική επισκόπηση των εορτών, στην ιστορική διαδρομή και εξέλιξη του εθίμου των καλάντων, όπως επίσης και στη μορφολογία τους με την τριμερή τους φόρμα, δηλαδή το θρησκευτικό τραγούδι, τα παινέματα και την έκκληση για φιλοδώρημα. Επίσης, ασχολείται με το διαχωρισμό της λόγιας και της λαϊκής ποίησης και ανιχνεύει τις πηγές του λαϊκού ποιητή για τη δημιουργία των στιχολογιών αυτών, που εντοπίζονται στην Αγία Γραφή, στην ποίηση και στην υμνολογία της Εκκλησίας, στα συναξάρια της και στην απόκρυφη εκκλησιαστική γραμματεία. Ακόμη, επισημαίνει τη διαμόρφωση των βασικών μέτρων της βυζαντινής και της πρώιμης νεοελληνικής ποίησης, εστιάζοντας κυρίως στον πολιτικό στίχο, και αναλύει τα υπόλοιπα μέτρα των καταγραφών αντιπαραβάλλοντάς τα με τη μετρική και στιχουργική δομή της εκκλησιαστικής και της υπόλοιπης δημοτικής ποίησης. Επιπρόσθετα, αναλύει τους ρυθμούς και στη συνέχεια τους εξετάζει σε σχέση με άλλους όμοιους ή παρόμοιους της λαϊκής μουσικοχορευτικής παράδοσης του κάθε τόπου. Τέλος, ασχολείται με τη μελωδία, όπου διερευνώνται σχέσεις που διέπουν τις δύο όψεις της εθνικής μας μουσικής μέσα από αυτούσιες μελωδίες και συγκεκριμένες «θέσεις» των φορμών του εκκλησιαστικού μέλους, του Ειρμολογίου και του Στιχηραρίου, που έχουν περάσει στη λαϊκή τραγουδιστική παράδοση, με ιδιαίτερη αναφορά στη συμβολή της σημειογραφίας της βυζαντινής μουσικής στις καταγραφές των δημοτικών τραγουδιών.