Ιδιότυποι τρόποι απόκρισης: σύγκριση μεταξύ παραδοσιακών συνθηκών μέτρησης και συνθηκών συμμετοχής σε διαδικτυακή έρευνα

Abstract

Response styles concern systematic tendencies of respondents to answer questions based on something else than the specific item content (Paulhus, 1991). Three such response styles were examined in the present study, acquiescence response style (ARS), the tendency to agree with items irrespective of content, social desirability (SDR), the tendency to give answers that are expected to be approved by significant others, and extreme response style (ERS), the tendency to use the extreme response options in a questionnaire. The internet is being increasingly used as a data collection method, and psychologists carry out various kinds of research through the internet. In order to use internet data collection as an alternative to traditional paper-and-pencil questionnaires, the two methods have to result in comparable data. The aim of the present study is to compare the online and the paper-and-pencil form of the same questionnaire in terms of the three response styles (ARS, SDR, ERS). The set of questionnaires administered via the two data collection methods, consists of self-report questionnaires (Spielberger’s State-Trait Anxiety Inventory-STAI, Eysenck Personality Questionnaire-EPQ, and Georgas’ Family Values Scale-FVS), and achievement or aptitude tests as a control condition, as differences in response styles between the two data collection modes were not expected in this latter condition. Each one of the three response styles was studied in one of the three self-report measures and in the control condition (achievement tests). Concerning acquiescence, there was a small effect in the paper-and-pencil questionnaire (FVS), but no effect in the internet version. Social desirability response style had an effect in the Psychoticism scale of EPQ for both data collection modes, and this effect was larger for the internet questionnaire. There was no difference between data collection modes in extreme response style in the State-Trait Anxiety Inventory. In most instances there was no difference between the internet and paper-and-pencil questionnaires in the control condition (achievement tests). In conclusion, administering the questionnaire in the paper-and-pencil and online forms resulted in comparable data, except for some small differences that are important for the researcher to take into consideration.

Οι ιδιότυποι τρόποι απόκρισης αφορούν σε τάσεις των συμμετεχόντων σε μια έρευνα, να απαντούν στα ερωτήματα ενός ερωτηματολογίου με βάση κάτι διαφορετικό από τη θεωρητική έννοια που μελετάται. Στην παρούσα έρευνα εξετάστηκαν τρεις τέτοιοι ιδιότυποι τρόποι απόκρισης, η τάση για συμφωνία με ερωτήματα ανεξαρτήτως εννοιολογικού περιεχομένου (acquiescence), η τάση των συμμετεχόντων να δίνουν κοινωνικά επιθυμητές απαντήσεις (social desirability) και η τάση για επιλογή των ακραίων σημείων της κλίμακας μέτρησης (extreme response style). Το διαδίκτυο χρησιμοποιείται όλο και συχνότερα ως μέθοδος συλλογής ερευνητικών δεδομένων και οι ψυχολόγοι διεξάγουν μέσω αυτού διαφόρων ειδών έρευνες. Προκειμένου να χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά με το έντυπο ερωτηματολόγιο, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι τα δεδομένα που προκύπτουν από τις δύο αυτές μεθόδους είναι συγκρίσιμα. Στόχος της παρούσας έρευνας ήταν η σύγκριση της επίδρασης των τριών ιδιότυπων τρόπων απόκρισης στην έντυπη και στη διαδικτυκή μορφή του ίδιου ερωτηματολογίου. Το ψυχομετρικό εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε περιέχει τόσο ερωτήσεις αυτοαναφοράς, δηλαδή το State-Trait Anxiety Inventory (STAI) του Spielberger, το ερωτηματολόγιο προσωπικότητας του Eysenck (EPQ) και το Ερωτηματολόγιο Οικογενειακών Αξιών του Γεώργα, όσο και ερωτήσεις γνώσεων ως συνθήκη ελέγχου, καθώς στη δεύτερη αυτή κατηγορία ερωτήσεων αναμενόταν να μην υπάρχει διαφορά μεταξύ εντύπου και διαδικτυακού ερωτηματολογίου στους ιδιότυπους τρόπους απόκρισης. Ο καθένας από τους ιδιότυπους τρόπους απόκρισης εξετάστηκε σε ένα από τα τρία ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς, καθώς και στο τεστ γνώσεων. Σχετικά με την τάση για συμφωνία, βρέθηκε να υπάρχει κάποια μικρή επίδραση στο έντυπο Ερωτηματολόγιο Οικογενειακών Αξιών, ενώ στο διαδικτυακό ερωτηματολόγιο δεν παρατηρήθηκε επίδραση. Βρέθηκε επίδραση της τάσης για κοινωνικά επιθυμητές απαντήσεις στην κλίμακα του Ψυχωτισμού του EPQ, η οποία ήταν μεγαλύτερη για το διαδικτυακό ερωτηματολόγιο, ενώ δεν παρατηρήθηκε διαφορά των δύο τρόπων χορήγησης ως προς την τάση για ακραίες απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο STAI. Όσον αφορά στα τεστ γνώσεων, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπήρχε στατιστικώς σημαντική διαφορά μεταξύ εντύπου και διαδικτυακού ερωτηματολογίου, εκτός από μία περίπτωση σε σχέση με την τάση για κοινωνικά επιθυμητές απαντήσεις. Σε γενικές γραμμές, το έντυπο και το διαδικτυακό ερωτηματολόγιο βρέθηκαν να καταλήγουν σε αρκετά παρόμοιες μετρήσεις, εκτός κάποιων περιπτώσεων που είναι σημαντικό να τις έχει υπόψη του ο ερευνητής.