Διδακτική και παιδαγωγική την περίοδο του νεοελληνικού διαφωτισμού: η χειρόγραφη παράδοση στην Πάτμο

Abstract

In my senior thesis as a potentional PhD I have attempted to study the manuscript numbered Ψ΄(700) and specifically the extract with Demosthenes’ speeches lying in the Patmos Monastery Library, which was recorded by Ioannis Sakkelionas and described by Ms. Nicolopoulou-Scarveli. I have tried to record the aspects on Didactics and Pedagogy in Patmos, during the New-Greek Enlightment era, through the rhetoric in the School of Patmos. The particular manuscript constitutes a ‘mathematarion’ which was written and taught in Patmos Monastery in the late 18th century in Cyclopeadia or the upper class together with the subject of Philosophy. It is a part of a common manuscript with works of writers of ‘θύραθεν’ (classic) Education, who the orator Demosthenes is numbered among. In the ‘mathematarion’ there are only the explanations of the speeches, without the presence of an ancient text, therefore I have chosen a copy of 1773 to juxtapose with the explanations. The speeches are transcribed and the extract is systematically analyzed as related to the morphology, the vocabulary, the translatory technique that is followed.By studying the manuscript it is ascertained that the educator, during the time of teaching the manuscript (1795) in the conservative School of Patmos, deepens into the meanings of the text and proceeds into grammatical, syntactic, philosophical analysis without being content only with the simple interpretive explanation of the words, thus depleting both typically and essentially the acquaintance of the student with the ancient writer, poet, orator.

Στη διατριβή μου ως υποψήφια διδάκτωρ επιχείρησα να μελετήσω το χφ υπ. αρ. Ψ΄ (700) και συγκεκριμένα το απόσπασμα με τους λόγους του Δημοσθένη που βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη της Μονής της Πάτμου, το οποίο έχει καταγραφεί από τον Ιωάννη Σακκελίωνα και περιγραφεί από την κ. Νικολοπούλου-Σκαρβέλη. Προσπάθησα να καταγράψω τις απόψεις για τη Διδακτική και Παιδαγωγική στην Πάτμο, την περίοδο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού μέσα από τη ρητορική στην Πατμιάδα Σχολή. Το συγκεκριμένο χφ αποτελεί μαθηματάριο που γράφτηκε και διδάχθηκε στη Μονή της Πάτμου στα τέλη του 18ου αιώνα στην Κυκλοπαιδεία ή στην ανωτέρα τάξη μαζί με το μάθημα της Φιλοσοφίας. Ανήκει σε ένα συλλογικό χφ με έργα συγγραφέων της «θύραθεν παιδείας», στους οποίους συγκαταλέγεται και ο ρήτορας Δημοσθένης. Στο μαθηματάριο είναι γραμμένες μόνο οι εξηγήσεις των λόγων χωρίς να υπάρχει αρχαίο κείμενο, γι΄ αυτό έχω επιλέξει ένα έντυπο του 1773 για να αντιπαραβάλλεται των εξηγήσεων. Γίνεται μεταγραφή των λόγων και το απόσπασμα αναλύεται συστηματικά ως προς τη μορφολογία, το λεξιλόγιο, τη μεταφραστική τεχνική που ακολουθείται. Από τη μελέτη του χειρογράφου διαπιστώνεται ότι ο εκπαιδευτικός κατά την εποχή διδασκαλίας του χειρογράφου (1795) στη συντηρητική Πατμιάδα Σχολή, εμβαθύνει στα νοήματα του κειμένου και προβαίνει σε ανάλυση γραμματική, συντακτική, φιλολογική, χωρίς να αρκείται μόνο στην απλή ερμηνευτική εξήγηση των λέξεων εξαντλώντας έτσι τυπικά και ουσιαστικά τη γνωριμία του μαθητή με τον αρχαίο συγγραφέα, ποιητή, ρήτορα.