Οι φορητές εικόνες του Χαλεπιανού Εργαστηρίου των Αγιογράφων της Οικογενείας Musawwir (17ος , 18ος αι.)

Abstract

In our current research we tried to approach a deeper study about the workshop of the icons of Aleppo well known as the workshop of the painters “Al-Musawwiroun” founded by the great grandfather the priest Yusuf and passed on to the next three generations: his son Neemeh also a priest, his grandson Hanania, a deacon and his great grandson Girgis also a deacon. The study covers the period from the 17th century to the 18th century. Yusuf was a very traditional icon writer who kept being faithful to the Metabyzantine prototypes, his son Neemeh started to get more creative and innovative where he brought new elements to his icons, he was the first to paint the icons with colored frames consisting mostly of red and green stripes, with a carved gilded background with flowers and leaves and other designs inspired from the local region and on top of which he pasted the golden leaves, he was a professional artist, he used his brushes, strokes and colors with great dexterity and he was distinguished with a skillful mastership in the minute details without forgetting his good sense of the overall composition. His grandson Hanania, though he owes a lot to his father since he was his student and from whom he inherited a lot of the innovations stated above, he started to drift step by step from his father and his grandfather adopting a more westernized technique, his strokes became more fluid and rounded where we can see how the Occidental world started to influence him. And last his great grandson Girgis felt the urge to accommodate himself to new sophisticated styles mixing less traditional elements with more Occidental ones, he was also very talented and skilled in representing the same theme according to the two different traditions the Eastern and the Western ones, he even started to paint completely Occidental themes unknown to the Orthodox tradition, like the immaculate conception and saint Anthony of Padua... Our research contains an in-depth description of the icons and an artistic approach analyzing the techniques, colors, material and styles used, a comparative study with icons of the surrounding countries, a theological explanation and religious symbolism digging their origins from Evangelical, Pseudo-Evangelical, Patristic, Apocyphal, Saints’ lives and Liturgical texts.

Στα πλαίσια της πνευματικής αναγέννησης στο Χαλέπι της Συρίας κατά τον 17ο και 18ο αι. αναμφιβόλως η Οικογένεια του Yοusuf Al Musawwir συνέβαλε τα μέγιστα, μέσα από την παραγωγή σημαντικών εικόνων, οι οποίες είτε κόσμησαν τα τέμπλα και τα εικονοστάσια των ιστορικών Μονών και των Ναών της Συρίας, είτε φυλάχθηκαν για ευλογία στα εικονοστάσια των Εκκλησιών. Στο σύνολο των δεκαπέντε εικόνων που αποδίδονται στον ιδρυτή της Χαλεπιανής Σχολής, Yοusuf, μόνο ένας περιορισμένος αριθμός αυτών φέρουν την υπογραφή του καλλιτέχνη. Τα έργα του Yοusuf εντυπωσιάζουν πρωτίστως λόγω της πιστότητάς τους στις αρχές της βυζαντινής ή μεταβυζαντινής τέχνης. Εικόνες και μινιατούρες αποκαλύπτουν την βαθιά γνώση του καλλιτέχνη σχετικά με την ελληνική παραδοσιακή τεχνοτροπία και εικονογραφία. Ο Nemeh, υιός του Yοusuf, χρησιμοποιεί το πινέλο με πολύ ευκινησία και άνεση, πράγμα το οποίο τον διακρίνει από όλους τους αγιογράφους. Επιπλέον κανείς δεν μπορεί να παρουσιάσει τα πρόσωπα και τα σαρκώματα με τόση λεπτομέρεια, λεπτότητα και φωτεινότητα όπως αυτός. Είναι ο πρώτος ο οποίος παρουσιάζει τις τοπικές εικόνες με έγχρωμα πλαίσια, που κύριο χαρακτηριστικό τους είναι οι πράσινες και κόκκινες ζώνες. Επίσης για πρώτη φορά το χρυσό φόντο των εικόνων διακοσμείται με φυτικά μοτίβα, όπως επίσης και τα φωτοστέφανα των Αγίων με άνθη λωτού, ρόδια και κρίνα, τα οποία μιμούνται αραβικά διακοσμητικά στοιχεία. H καλλιτεχνική μόρφωση του Hanania στο Χαλέπι οφείλεται αναμφισβήτητα στον πατέρα του Nemeh, του οποίου υπήρξε ταλαντούχος μαθητής. Κληρονόμησε όλα τα χαρακτηριστικά του πατέρα του: τη αίσθηση της σύνθεσης, την κομψότητα του σχεδίου, την τελειότητα της τεχνικής. Ξαναζωντάνεψε στις εικόνες του τους εικονογραφικούς τύπους που κληρονόμησε από τον πατέρα του. Σταδιακά απομακρύνεται από τους ανατολικούς εικονογραφικούς τύπους και υιοθετεί δυτικούς. Ο υιός του Hanania, διάκονος Girgis, είναι θα λέγαμε ο πιο μοντέρνος ζωγράφος της οικογενείας, που με τα έργα του σημάδεψε το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Μέσα στα έργα του διακρίνουμε την απώλεια της κατανόησης της οικειότητας με την παραδοσιακή βυζαντινή τέχνη και ένα αυξημένο δέλεαρ για την δυτική ζωγραφική. Βλέπουμε την ανησυχία του ζωγράφου να προσαρμοσθεί στο γούστο και την τεχνική των συγχρόνων του ζωγράφων. Γι’ αυτό μπορεί ένα εικονογραφικό θέμα να το ζωγραφίσει σύμφωνα με τον παραδοσιακό τύπο, αλλά συγχρόνως και με τον δυτικό.