Ένα φεμινιστικό μοντέλο ηθικής θεώρησης της τεχνοεπιστημονικής ανάπτυξης και οι εκπαιδευτικές του προϋποθέσεις

Abstract

In this thesis a systematic effort is being made in order to highlight the moral dimension of gender issues which arise in the field of technoscience. Towards this direction, initially, an extensive bibliographic review of the field of moral philosophy is carried out, with reference to the most prevalent ethical theories which inform moral judgement concerning technoscientific issues. The aim of this theoretical approach is to highlight the comparative advantages of feminist ethical theory in informing techoscientific thought. In this context, it is revealed that the patriarchal character of traditional ethical theories condemns women in a position of submission and oppression. With a view to improving women’s position as well as accentuating the value of their particular way of thinking in the technoscietific field, the thesis introduces a complex and expanded feminist model for the moral overview of science and technology. This model places feminist ethical theory at its center, while retaining some of the elements of the traditional ethical theories, which are still compatible with feminist views. In order to enable the implementation of this expanded feminist model in the technoscientific field, the role of the provided education, through which the thought of future citizens and future scientists is formed, is considered of paramount importance. The field research that was carried out develops a relationship of interaction and of mutual updating with the original and extended model of feminist ethics – that was used as a base for the construction of the questionnaire - on the one hand by investigating the existence of the necessary preconditions of its implementation in the classroom and, on the other hand, by enriching the expanded feminist model with elements that were not included in it from the beginning. Towards this direction, the perceptions and practices of primary school teachers who teach Science and Technology in greek primary schools are investigated. The findings of this field research reveal that a significant portion of teachers hold sexist views and gender stereotypes. The thesis proposes the replacement of the patriarchal way of teaching school Science and Technology with teaching approaches, which recognize the importance and the value of women’s particular way of thinking while treating female gender as an equal contributor to technoscience.

Στη διατριβή γίνεται μία συστηματική προσπάθεια ανάδειξης της ηθικής διάστασης των ζητημάτων φύλου, τα οποία ανακύπτουν στο χώρο της τεχνοεπιστήμης. Προς την κατεύθυνση αυτή, αρχικά πραγματοποιείται εκτενής βιβλιογραφική ανασκόπηση του χώρου της ηθικής φιλοσοφίας, με αναφορά στις επικρατέστερες επιμέρους ηθικές θεωρίες, οι οποίες ενημερώνουν την ηθική θεώρηση κατά την προσέγγιση των τεχνοεπιστημονικών ζητημάτων. Σκοπό της θεωρητικής αυτής προσέγγισης αποτελεί η ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της φεμινιστικής ηθικής θεωρίας για την ενημέρωση του τεχνοεπιστημονικού εγχειρήματος. Στο πλαίσιο αυτό αποκαλύπτεται πως ο πατριαρχικός χαρακτήρας των παραδοσιακών ηθικών θεωριών καταδικάζει τις γυναίκες σε μια θέση υποταγής και καταπίεσης. Με σκοπό τη βελτίωση της θέσης των γυναικών και την ανάδειξη της αξίας των ιδιαίτερων τρόπων σκέψης τους στον τεχνοεπισημονικό χώρο, η διατριβή εισάγει ένα σύνθετο και διευρυμένο φεμινιστικό μοντέλο ηθικής θεώρησης της τεχνοεπιστήμης. Το μοντέλο αυτό τοποθετεί στον πυρήνα του τη φεμινιστική ηθική θεωρία, ενώ παράλληλα διατηρεί ορισμένα από τα στοιχεία των παραδοσιακών ηθικών θεωριών, τα οποία σε κάθε περίπτωση είναι συμβατά με τις φεμινιστικές θέσεις. Προκειμένου να καταστεί δυνατή η εφαρμογή του προτεινόμενου, διευρυμένου, φεμινιστικού μοντέλου στο τεχνοεπιστημονικό πεδίο, καθοριστικός κρίνεται ο ρόλος της παρεχόμενης εκπαίδευσης, μέσω της οποίας διαπλάθεται η σκέψη των μελλοντικών πολιτών και μελλοντικών επιστημόνων/ισσών. Η έρευνα πεδίου που διεξήχθη αναπτύσσει μια σχέση αλληλεπίδρασης και αμοιβαίας ενημέρωσης με το πρωτότυπο και διευρυμένο μοντέλο φεμινιστικής ηθικής - που χρησιμοποιήθηκε ως βάση για το σχεδιασμό του ερωτηματολογίου - αφενός διερευνώντας την ύπαρξη των αναγκαίων προϋποθέσεων εφαρμογής του στη σχολική τάξη και αφετέρου τροφοδοτώντας το με στοιχεία που δεν είχαν συμπεριληφθεί εξ αρχής σε αυτό. Προς την κατεύθυνση αυτή, διερευνώνται οι αντιλήψεις και οι πρακτικές εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίες/οι διδάσκουν Φυσικές Επιστήμες και Τεχνολογία σε ελληνικά δημοτικά σχολεία. Τα αποτελέσματα της έρευνας αποκαλύπτουν πως ένας σημαντικός αριθμός εκπαιδευτικών διακατέχεται από σεξιστικές αντιλήψεις και στερεότυπα φύλου. Πρόταση της διατριβής είναι η αντικατάσταση του πατριαρχικού τρόπου διδασκαλίας των σχολικών Φυσικών Επιστημών και της σχολικής Τεχνολογίας με διδακτικές προσεγγίσεις, οι οποίες αναγνωρίζουν τη σημασία και την αξία του ιδιαίτερου τρόπου σκέψης των γυναικών και αντιμετωπίζουν το γυναικείο φύλο ως ισότιμο συντελεστή του τεχνοεπιστημονικού εγχειρήματος.