Η πρόσληψη της ιταλικής δραματουργίας του 20ου αιώνα στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1900-1940

Abstract

The presence and role of Italian Dramaturgy of the 20th century in Greece during the years 1900-1940 intend to shed as much light as possible to the activity of contemporary Italian Dramaturgy in our country during the first forty years of the century, a period of time when Italian Dramaturgy was at its peak; first and foremost in Athenian theatres and then in Piraeus and smaller towns. It constitutes the first synthetic study on contemporary Italian Dramaturgy in Greece, significantly reinforcing the field of knowledge in the history of contemporary theatre in our country and in Italy. Through this specific research, the cultural co-existence of Greece and Italy is highlighted, and any gaps in the history of the Greek theatre are filled. The research was based on the study of articles from the daily press of the time, the authentic plays written in the Italian language, and their translations done by Greek poets and writers in general. Sources for the finding of those Greek translations were the completed editions of the plays, their publications in magazines, or even their handwritten versions in some cases. The wealth of articles firstly in Greek journalism, and also in Italian journalism, allowed for the sufficient documentation of the existing data. A great number of theatrical plays has been submitted, which were previously considered lost or even unknown. Also unknown for us until today, was a significant number of modern Italian theatrical plays, which had not been translated into the Greek language. Similarly, the majority of the translated into Greek plays of the Italian Theatre of the first half of the 20th century was, till today, untouched by the field of Greek theatre studies. The research for the finding of the original plays was conducted through the archives of plenty of Libraries in Greece and Italy. Furthermore, the performances of professional and amateur theatre companies are examined in great detail. The probe of the collected data begins from the last decade of the 19th century and reaches the year 1940, a date which is a milestone for the political and cultural situation in Greece, since from that time onwards, the political and financial conditions change, thus affecting the field of the Arts. In some cases, such as those of Dario Niccodemi, Aldo De Benedetti, Massimo Bontempelli and Pier Maria Rosso di San Secondo whose plays meet with success even during the modern era, the research goes a step further, reaching the decade of the 90s. The introduction of the study summarizes the preceding cultural and historical events in Greece and in Italy. It also gradually introduces us to the main subject: the first chapter includes “Romanticism and the poetic theater in Italy, and their presence in Greece”; the second chapter is about “Verismo in the comical and dramatical Italian theatre in the 20th century, and its Greek acceptability”, and the third chapter is about “The presence and role of the Italian Grotesque Theatre in Greece in the 20th century. The Italian Dramaturgy of the 20th century is an epitome for the time period which we are looking into. It could be said that it has helped to revive the local theatre. It supplied the theatre companies with plays that boosted the careers of many actors, it gave employment to a large number of performers and it worked as the bridge of cultural communication between Greece and Italy. It assumed the role of the negotiator for the connection of the two historic periods of our theatre, that of the last decades of the 19th century, and that of the second half of the 20th century; a task which was fulfilled.

Η πρόσληψη της ιταλικής δραματουργίας του 20ού αιώνα στην Ελλάδα κατά τα έτη 1900-1940 σκοπό έχει να φωτίσει όσο το δυνατόν πληρέστερα τη δραστηριότητα της σύγχρονης ιταλικής δραματουργίας στη χώρα μας κατά τα πρώτα σαράντα έτη του αιώνα, ένα διάστημα όπου η ιταλική δραματουργία μεσουρανούσε κατά πρώτο λόγο στα θέατρα της Αθήνας, και κατά δεύτερο λόγο στον Πειραιά και στις μικρότερες πόλεις. Αποτελεί την πρώτη συνθετική μελέτη για την ιταλική σύγχρονη δραματουργία στην Ελλάδα, ενισχύοντας σημαντικά το γνωστικό πεδίο της ιστορίας του σύγχρονου θεάτρου στη χώρα μας, αλλά και στην Ιταλία. Μέσα από τη συγκεκριμένη έρευνα αναδεικνύεται η πολιτισμική συμβίωση των δύο χωρών Ελλάδας-Ιταλίας και αναπληρώνονται κενά στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου. Η έρευνα βασίστηκε στη μελέτη της αρθρογραφίας του ημερήσιου τύπου της εποχής, των πρωτότυπων έργων στην Ιταλική γλώσσα και στην ελληνική τους μετάφραση που έγινε από Έλληνες ποιητές και λογοτέχνες εν γένει. Οι πηγές για την εύρεση των ελληνικών μεταφράσεων ήταν οι αυτοτελείς εκδόσεις των έργων, οι δημοσιεύσεις τους στα περιοδικά και η χειρόγραφη σύνταξή τους, σε κάποιες περιπτώσεις. Ο πλούτος της ελληνικής, σε ένα πρώτο επίπεδο, και της ιταλικής σε ένα δεύτερο επίπεδο, αρθρογραφίας επέτρεψε την επαρκή τεκμηρίωση των δεδομένων. Αποδελτιώθηκε μεγάλος αριθμός θεατρικών έργων που θεωρούνταν μέχρι σήμερα χαμένα ή και άγνωστα. Επίσης άγνωστος ήταν για εμάς μέχρι και σήμερα σημαντικός αριθμός αμετάφραστων ιταλικών σύγχρονων θεατρικών έργων στην ελληνική γλώσσα. Τα περισσότερα μεταφρασμένα έργα της ιταλικής δραματουργίας του α' μισού του 20ου αιώνα στην ελληνική γλώσσα ήταν μέχρι σήμερα ένας χώρος επίσης ανέγγιχτος από την ελληνική θεατρολογία. Για την εύρεση των πρωτότυπων έργων, η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο αρχειακό υλικό των πολλών βιβλιοθηκών στην Ελλάδα και την Ιταλία. Επίσης εξετάζεται εξαντλητικά η παραστασιογραφία των επαγγελματικών και ερασιτεχνικών θιάσων. Η διερεύνηση των στοιχείων ξεκινά από την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα και φθάνει μέχρι το 1940, μια ημερομηνία ορόσημο για τα πολιτικά και πολιτιστικά πράγματα της Ελλάδας διότι από εκεί και πέρα οι πολιτικές και οικονομικές συνθήκες αλλάζουν επηρεάζοντας και τις καλλιτεχνικές. Σε κάποιες ειδικές περιπτώσεις, όπως είναι αυτή του Dario Niccodemi, του Aldo De Benedetti, του Massimo Bontempelli και του Pier Maria Rosso di San Secondo που τα έργα τους γνώρισαν επιτυχία και κατά τη σύγχρονη εποχή, η έρευνα ξεπερνά τα χρονικά όρια αγγίζοντας τη δεκαετία του ’90. Η εισαγωγή της μελέτης αναφέρει συνοπτικά τα προηγηθέντα πολιτιστικά και ιστορικά γεγονότα στην Ελλάδα και την Ιταλία και μας εντάσσει σταδιακά στο κυρίως θέμα: το πρώτο κεφάλαιο περιλαμβάνει τον “Ρομαντισμό και το ποιητικό θέατρο στην Ιταλία και την παρουσία τους στην Ελλάδα”, το δεύτερο τον “Βερισμό στο κωμικό και δραματικό ιταλικό θέατρο του 20ού αιώνα και την ελληνική του αποδοχή” και το τρίτο την “Πρόσληψη του ιταλικού γκροτέσκου θεάτρου στην Ελλάδα τον 20ό αιώνα”. Η ιταλική δραματουργία του 20ού αιώνα αποτελεί τομή για την περίοδο που εξετάζουμε. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι βοήθησε ώστε να αναγεννηθεί το εγχώριο θέατρο. Τροφοδότησε τους θιάσους μας με έργα που εκτίναξαν στο απόγειο τις καριέρες πολλών ηθοποιών, έδωσε εργασία σε μεγάλο αριθμό καλλιτεχνών και λειτούργησε ως γέφυρα πολιτιστικής επικοινωνίας ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιταλία. Ανέλαβε και έφερε εις πέρας τον διαμεσολαβητικό ρόλο για τη σύνδεση των δύο ιστορικών περιόδων του θεάτρου μας, των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα και του δευτέρου ημίσεως του 20ού.