Η πολυπρισματική προσέγγιση στο μάθημα της σύγχρονης ιστορίας της Κύπρου στη δημόσια δευτεροβάθμια εκπαίδευση της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής κοινότητας: διερεύνηση εκπαιδευτικών πρακτικών υπό το πρίσμα της παιδαγωγικής της ειρήνης

Abstract

The present thesis investigates the educational practices, in the light of the Pedagogy of Peace, as they are related to the multiperspectivity approach in the lesson of the contemporary history of Cyprus in the public secondary education of the Greek-Cypriot and the Turkish-Cypriot communities. The theoretical section focuses on the contribution of the teaching of history towards building a “culture of peace” along with the assistance of the pedagogical peace. At the same time, in this section the traces of the multiperspectivity approach are sought both in the international and local level the restrictions and prerequisites for its effective implementation are pointed out, and finally it is explained why this approach is a challenge for the educational systems of the two communities on the island. The investigative section focuses, on the one hand, on recording of the experiences and views of the teachers teaching the lesson of the contemporary history of Cyprus in the Greek-Cypriot and Turkish-Cypriot public secondary education (quantitative research) and, on the other hand, on the analysis of the Greek-Cypriot and Turkish-Cypriot School textbooks of the contemporary history of Cyprus which covers the period from 1878 to 1983, always in relation to the multiperspectivity approach and the pedagogy of peace (qualitative research). From the answers of all those teaching the subject of the contemporary history of Cyprus through a questionnaire handed to them, the following, among others, have been shown: the level of their scientific education, their scientific views of the science of history and their further training needs in relation to the teaching of history (multiperspectivity approach, historical empathy, pedagogy of peace etc). Their views and experiences about the present School textbooks of the contemporary history of Cyprus, the corresponding curricula, the circulars relevant to the teaching of history, the hidden curriculum and the teaching of sensitive traumatic and conflicting issues in the classrooms and also outlined. From the analysis of the content of the school textbooks of the contemporary history of Cyprus on the basis of the axes national “self” and national “other”, it was seen that through these books an attempt is made to manufacture a positive image for the national “self” and, at the same time, a negative and even devilish image for the national “other”, with the logic of the inverted pattern. From the analysis of the contents it is also seen that these school books are, among other things, ethnocentric, monophonic, they serve political expediencies, they focus on political/military and diplomatic history, and they don’t adopt practices that promote the multiperspectivity approach and the historical empathy. They ignore deliberately historical facts that are not compatible with the corresponding national and historic narratives, while simultaneously, they seem to conserve the traumatic and painful experiences of the past, which affects negatively the reconciliation and the peaceful coexistence of the two communities on the island.

Η παρούσα διατριβή διερευνά τις εκπαιδευτικές πρακτικές, υπό το πρίσμα της Παιδαγωγικής της Ειρήνης, που σχετίζονται με την πολυπρισματική προσέγγιση στο μάθημα της Σύγχρονης Ιστορίας της Κύπρου στη Δημόσια Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση της Ελληνοκυπριακής και της Τουρκοκυπριακής Κοινότητας. Το θεωρητικό μέρος εστιάζει στη συμβολή της διδασκαλίας της Ιστορίας στην οικοδόμηση ενός «Πολιτισμού Ειρήνης», με τη συνδρομή πάντοτε και της Παιδαγωγικής της Ειρήνης. Ταυτόχρονα, στο μέρος αυτό αναζητούνται οι καταβολές της πολυπρισματικής προσέγγισης σε διεθνές αλλά και τοπικό επίπεδο, επισημαίνονται οι περιορισμοί και οι προϋποθέσεις για αποτελεσματική εφαρμογή της και τέλος εξηγείται γιατί αυτή η προσέγγιση αποτελεί πρόκληση για τα εκπαιδευτικά συστήματα των δύο Κοινοτήτων στο νησί. Το ερευνητικό μέρος εστιάζει αφενός στην καταγραφή των εμπειριών και των απόψεων των εκπαιδευτικών που διδάσκουν το μάθημα της Σύγχρονης Ιστορίας της Κύπρου στην Ελληνοκυπριακή και Τουρκοκυπριακή Δημόσια Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (ποσοτική έρευνα) και αφετέρου στην ανάλυση των ελληνοκυπριακών και των τουρκοκυπριακών σχολικών βιβλίων της Σύγχρονης Ιστορίας της Κύπρου, που καλύπτουν τη χρονική περίοδο από το 1878 έως και το 1983, σε σχέση πάντοτε με την πολυπρισματική προσέγγιση και την Παιδαγωγική της Ειρήνης (ποιοτική έρευνα). Από τις απαντήσεις των διδασκόντων/ουσών το μάθημα της Σύγχρονης Ιστορίας της Κύπρου, σε ερωτηματολόγιο που τους δόθηκε, διαγράφονται, μεταξύ άλλων, το επίπεδο της επιστημονικής τους κατάρτισης, οι επιστημολογικές τους απόψεις για την Επιστήμη της Ιστορίας, καθώς και οι επιμορφωτικές τους ανάγκες σε σχέση με τη διδακτική της Ιστορίας (πολυπρισματική προσέγγιση, ιστορική ενσυναίσθηση, Παιδαγωγική της Ειρήνης κ.λπ.). Σκιαγραφούνται, ακόμα, οι απόψεις και εμπειρίες τους για τα ισχύοντα σχολικά βιβλία της Σύγχρονης Ιστορίας της Κύπρου, τα αντίστοιχα Αναλυτικά Προγράμματα, τις σχετικές με τη διδασκαλία της Ιστορίας εγκυκλίους, το «κρυφό» Αναλυτικό Πρόγραμμα και τη διδασκαλία ευαίσθητων, τραυματικών και συγκρουσιακών ζητημάτων στις σχολικές αίθουσες. Από την Ανάλυση Περιεχομένου των σχολικών βιβλίων της Σύγχρονης Ιστορίας της Κύπρου, στη βάση των αξόνων εθνικός «Εαυτός» και εθνικός «Άλλος», διαφάνηκε ότι μέσα από τα βιβλία αυτά επιχειρείται να κατασκευαστεί μια θετική εικόνα για τον εθνικό «Εαυτό» και ταυτόχρονα μια αρνητική - έως και δαιμονοποιημένη - εικόνα για τον εθνικό «Άλλο», στη λογική ενός αντιστραμμένου ειδώλου. Από την Ανάλυση Περιεχομένου διαπιστώνεται, επίσης, ότι τα εν λόγω σχολικά βιβλία είναι, μεταξύ άλλων, εθνοκεντρικά, μονοφωνικά, υπηρετούν πολιτικές σκοπιμότητες, εστιάζουν στην πολιτικοστρατιωτική και διπλωματική Ιστορία, δεν υιοθετούν πρακτικές που προάγουν την πολυπρισματική προσέγγιση και την ιστορική ενσυναίσθηση, αποσιωπούν σκόπιμα ιστορικά γεγονότα που δεν είναι συμβατά με τα αντίστοιχα εθνικά ιστορικά αφηγήματα, ενώ συγχρόνως φαίνεται να συντηρούν τις τραυματικές και επώδυνες εμπειρίες του παρελθόντος με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη συμφιλίωση και την ειρηνική συνύπαρξη των δύο Κοινοτήτων στο νησί.