Οι μαθητικές κινητοποιήσεις απέναντι στις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στη μεταπολίτευση (1976-1997)

Abstract

The thesis set as a primary goal the record of high school student protest during the Post Junta period, focusing on educational reforms.The main research hypothesis of the thesis was the emergence of the student youth as a collective-confrontational subject after the fall of the junta, which gradually takes the characteristics of a social movement, i.e. common aspirations, collective consciousness among the activists, prolonged duration of their action, organization etc. Other issues of research were: 1) the students’ reasons for opposing the educational measures, 2) the organization of their mobilizations ‒more preciously the role of the occupation of schools as the basic form of action, which was vital to the formation of the student movement‒, 3) the changes of the educational reforms that caused by the student protest, 4) the relationship between parties and students etc. In order to achieve my research goals, I investigated primary and secondary sources, such as a) student newspapers and magazines, b) political newspapers and journals, and c) proclamations and announcements derived from students’, teachers’ and parents’ associations etc. In addition, I conducted a significant number of interviews with students, teachers and parents, and I studied the literature of political history, history of education and theory of social movements (specifically the theory of resource mobilization and the structure of political opportunities). Some of the main conclusions of the thesis were:1.1. Τhe intense politicization after the fall of the junta and the assertive climate that permeated the whole society, were largely defused, in the case of students, through the reconstitution of student communities and the creation of student organizations.2.2. After PASOK’s election victory in 1981, the regulatory framework of student communities modified; this fact released the student association and politicization in schools.3.3. A critical element in the development of student protests was the gradual adoption of school occupation as a basic form of protest during the Post Junta period. 4.4. In 1990-1991, when large student mobilizations took place, the occupation of schools has become the most effective method of protest, due to its radicalism and its political and social legitimacy.5.5. The political opportunities along with the school occupation, as an organizational resource, contributed decisively to the alteration of the physiognomy of the students’ confrontational action in 1990-1 and 1998-9 into a student movement.6.6. The student organizations and political parties have contributed significantly to the development of the student movement, providing organizational and material resources. However, their confrontations often prevented the development of student protest. It is no coincidence that in 1990-1 and 1998-9, when the student action took the form of a movement, the student organizations were in decline.

Η διατριβή έθεσε ως πρωταρχικό στόχο την καταγραφή των μαθητικών κινητοποιήσεων κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης με επίκεντρο τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις. Κύρια ερευνητική υπόθεση της διατριβής ήταν η ανάδυση της μαθητικής νεολαίας με την πτώση της χούντας ως συλλογικού-συγκρουσιακού υποκειμένου, που με την πάροδο του χρόνου λαμβάνει τα χαρακτηριστικά ενός κοινωνικού κινήματος, δηλαδή: κοινές επιδιώξεις, συλλογική συνείδηση μεταξύ των δρώντων, παρατεταμένη διάρκεια δράσης, οργάνωση κ.λπ. Επιμέρους ερευνητικά θέματα ήταν: 1) οι λόγοι εναντίωσης των μαθητών στα εκάστοτε εκπαιδευτικά μέτρα, 2) ο τρόπος οργάνωσης και μορφοποίησης των κινητοποιήσεών τους ‒ειδικότερα ο ρόλος της κατάληψης των σχολείων ως βασικής μορφής δράσης, καίριας στη συγκρότηση του μαθητικού κινήματος‒, 3) οι αλλαγές που επέφεραν στις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις με τις κινητοποιήσεις τους, 4) η σχέση των κομμάτων με τους μαθητές κ.λπ. Για την επίτευξη των ερευνητικών μου στόχων στράφηκα στη διερεύνηση πρωτογενών και δευτερογενών πηγών, όπως μαθητικές εφημερίδες και περιοδικά, προκηρύξεις και ανακοινώσεις προερχόμενες από μαθητικές νεολαίες, ομοσπονδίες εκπαιδευτικών και γονέων, πολιτικές εφημερίδες και περιοδικά κ.ά. Επίσης, διενήργησα και σημαντικό αριθμό συνεντεύξεων με δρώντες της εποχής, παράλληλα με τη μελέτη της βιβλιογραφίας της πολιτικής ιστορίας, της ιστορίας της εκπαίδευσης και των κοινωνικών κινημάτων (κυρίως σε σχέση με τη θεωρία κινητοποίησης των πόρων και της δομής πολιτικών ευκαιριών, των βασικών δηλαδή θεωρητικών μου αξόνων).Ορισμένα από τα βασικότερα συμπεράσματα της διατριβής ήταν τα εξής:1.1. Η έντονη πολιτικοποίηση μετά την πτώση της χούντας και το διεκδικητικό κλίμα που διαπερνούσε όλη την κοινωνία εκτονώθηκε εν πολλοίς στην περίπτωση των μαθητών από την επανασύσταση των μαθητικών κοινοτήτων και τη δημιουργία μαθητικών παρατάξεων.2.2. Με τον ερχομό του ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση το 1981, το ρυθμιστικό πλαίσιο λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων τροποποιείται, με αποτέλεσμα την απελευθέρωση σε πολύ μεγάλο βαθμό του μαθητικού συνδικαλισμού και της πολιτικοποίησης στα σχολεία.3.3. Κρίσιμο στοιχείο για την εξέλιξη των μαθητικών κινητοποιήσεων ήταν η σταδιακή υιοθέτηση της κατάληψης κατά τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης ως βασικής μορφής νεανικής διαμαρτυρίας.4.4. Στις μεγάλες μαθητικές κινητοποιήσεις της περιόδου 1990-1991, οι καταλήψεις σχολείων είναι πλέον η πιο αποτελεσματική μέθοδος διαμαρτυρίας. Αυτό οφείλεται εκτός από τη δυναμική τους, και στην έμπρακτη νομιμοποίησή τους από την πολιτική εξουσία και την κοινωνία. 5.5. Ο συνδυασμός πολιτικών ευκαιριών με τον οργανωτικό πόρο κατάληψη συνέδραμαν αποφασιστικά στην μετατροπή της φυσιογνωμίας της συγκρουσιακής δράσης των μαθητών το 1990-1 και το 1998-9 σε κινηματική.6.6. Οι μαθητικές παρατάξεις και κατ’ επέκταση τα κόμματα συνέβαλαν σημαντικά στη δημιουργία προϋποθέσεων ανάπτυξης του μαθητικού κινήματος, προσφέροντας οργανωτικούς και υλικούς πόρους. Οι αντιμαχίες τους όμως σε αρκετές περιπτώσεις λειτουργούσαν ανασταλτικά ως προς την εκδήλωση διαμαρτυρίας. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι στις περιπτώσεις του 1990-1 και 1998-9, όταν η μαθητική δράση έλαβε τη μορφή κινήματος, οι μαθητικές παρατάξεις παρουσίαζαν σημάδια συνεχούς αποδυνάμωσης.