Les voies narratives de la poesie romantique: figures du moi createur

Abstract

This study provides a framework for the cross-generic application of narratological methods to lyric poetry and investigates the possibility of reading a poetic collection as a story. The application focuses on the poetic work of the four major French romantic poets, Hugo, Vigny, Lamartine and Musset and particularly on the following collections: Les Contemplations, Les Destinées, Les Méditations, Les Nuits. In the introductory part of the essay, we consider the status of lyric poetry in genre theory and the narratological concepts on which our theoretical model is based. In the first part of our application we are interested in the narrative structures, the shift in narrative levels and the temporal approach of the story. The second part consists of a detailed analysis of the narrative voice and the levels of mediacy. We follow the creation, the evolution and the transformation of the lyric subject as well as the connection between the poet and the narrator. The study of mediacy and the existence of multiple narrative levels clarify the double identity of the poetic “I”. This part of the analysis also offers a description of the narrative universe presented in each one of the four narrative sequences and reveals the unique features and functions that poetic narration displays. We then turn our attention to the categories of the nonnarrated and the disnarrated, both of which acquire narrative pertinence and significance in the romantic poetry. Taking into consideration the affinities of these categories with the term of textual gaps, proposed by the phenomenology of reading, along with the interest of the romantic narrator in his narratee and the reception of his diegesis, the last part of our study consists of an approach of the figures of the implied reader and the narratee. We focus on their relationship with the narrator, their identity and their functions, as well as on the techniques through which they are presented and inscribed in the text. The conclusions drawn concern the unique narrative structures of poetry, the themes promoted and the contribution of the application of narratology to the study of the French romantic poetry.

Στην παρούσα διατριβή εξετάζεται η δυνατότητα εφαρμογής της αφηγηματολογίας στην ποίηση και διερευνάται το ενδεχόμενο ανάγνωσης μιας ποιητικής συλλογής, στο σύνολό της, ως αφήγημα. Η μελέτη επικεντρώνεται στο ποιητικό έργο των Hugo, Lamartine, Vigny και Musset. Οι κεντρικοί άξονες συνοψίζονται σε τρία γενικά ερωτήματα, εκ των οποίων το πρώτο αφορά στην ύπαρξη αφηγηματικών δομών σε επίπεδο ποιητικής συλλογής. Στο πρώτο μέρος εξετάζεται το ζήτημα αυτό με την εφαρμογή ενός θεωρητικού μοντέλου βασισμένου στις αρχές της κλασσικής αφηγηματο¬λογίας ως προς τη μελέτη του χρόνου και των επιπέδων της αφήγησης. Στο δεύτερο μέρος της διατριβής τίθενται δύο ζητήματα, αυτό της ταυτότητας του ποιητικού εγώ αλλά και του αποδέκτη της αφήγησης. H έρευνα εστιάζεται στη σχέση αφηγητή και αποδέκτη της αφήγησης και στη λειτουργία του αφηρημένου αναγνώστη, του οποίου ο ρόλος εγγράφεται στο κείμενο. Οι ποιητικές συλλογές που μελετήθηκαν (Les Contemplations, Les Destinées, Les Méditations, Les Nuits) πληρούν τις βασικές προϋποθέσεις μιας αφηγηματικής αλληλουχίας. Οι τέσσερις αφηγηματικές αλληλουχίες βασίζονται στο σχήμα αστάθεια – σταθερότητα (κρίση – λύση). Η αφηγηματική πράξη αποτελεί για το λυρικό υποκείμενο τη μόνη πρόσβαση σε μία κατάσταση σταθερότητας. Η χρήση αφηγηματικών αναχρονισμών μπορεί να έχει ένα αποτέλεσμα σταθεροποίησης στο παρόν της αφηγηματικής πράξης και να αλλάξει τη ροή της ιστορίας. Οι προλήψεις αναφέρονται στο μέλλον του ποιητή, στο πεπρωμένο του έργου και στην πρόσληψή του από μελλοντικές γενιές αναγνωστών. Η αφηγηματική φωνή εξιστορεί το πεπρωμένο της ανθρωπότητας και ταυτόχρονα, σ’ ένα άλλο επίπεδο, εξελίσσεται η ιστορία της δημιουργίας και του πεπρωμένου του ποιητικού έργου, αλλά και της γένεσης του ποιητικού εγώ. Όπως φαίνεται από τις θεματικές που επιλέγονται στη ρομαντική ποίηση, ο χώρος δράσης της αφήγησης είναι κυρίως το μυαλό και η ψυχή του ήρωα και άρα οι αλλαγές που συμβαίνουν συνίστανται κυρίως σε ψυχικές διεργασίες. Η αφηγηματολογική προσέγγιση επιβεβαιώνει τη θέση ότι λυρική ποίηση είναι χώρος αναζήτησης του λυρικού υποκειμένου αναδεικνύοντας τον τρόπο με τον οποίο η ποιητική αφήγηση εξιστορεί σε πρώτο επίπεδο την ιστορία της γέννησης του ποιητικού εγώ. Ωστόσο, η λύση και η τελική κατάσταση μαρτυρούν την ύπαρξη μιας διαδικασίας επιβεβαίωσης του κυρίαρχου εγώ, αυτού του δημιουργού, δηλαδή του αρχετυπικού ποιητή. Κατά τη διάρκεια της ποιητικής αφήγησης, η αφηγηματική φωνή εξελίσσεται ή παραχωρεί το λόγο σε άλλους αφηγητές. Παράλληλα με τη φωνή, πολλαπλά επίπεδα γνωρίζει και η οπτική γωνία της αφήγησης, η οποία μπορεί απλά να παρουσιάζει την άποψη κάποιων άλλων προσώπων, αλλά η βασική της λειτουργία είναι να αναδείξει εσωτερικές διαμάχες και αντίθετες τάσεις που συνυπάρχουν στη συνείδηση του ποιητή. Το αφηγηματικό σύμπαν αποκρυπτογραφείται και η μελέτη των αφηγηματικών τεχνικών δίνει απαντήσεις για την ταυτότητα του αφηγητή. Η πιο σημαντική ίσως τεχνική συνίσταται στη δημιουργία μιας μορφής, το ρόλο της οποίας καλείται να αναλάβει ο αναγνώστης. Το λυρικό υποκείμενο τοποθετεί τον αναγνώστη στη δική του θέση σε ένα παιχνίδι, όπου η ταύτιση βιώνεται μέσα από τη διαφορετικότητα.