Σύνορα και ολοκλήρωση: χώρος - οικονομία - πολιτικές

Abstract

The issue embracing the present Phd dissertation deals with the study concerning the impacts of borders on space, economy and policies. More specifically, the main parameters influencing the evolution, type and intensity of cross border interaction, are recorded, analysed, and assessed through theory, implementing policies and empirical evidence. The focal point of the research is the new borders of the European Union. At the same time, the cross border zones of Greece with Albania, FYROM and Bulgaria are examined at a closer scope. The study of the triptych: border, integration and border regions has recently become an interesting concern, mainly for three reasons: First, the discussion on spatial impacts on space and economy due to the abolition of border obstacles has not been completed. Second, the developments in Europe have brought to the fore a new political and economic geography at the border which needs to be interpreted. Third, these significant geo-politic and geo-economic developments have accentuated the necessity for elaborated spatial policies to be put into force in relation to borders. Within the context of the research, the nature and the role of borders as an offshoot of social dynamics and perceptions are examined while further probing also takes place of the spatial dynamics which shape the economic geography of border regions. Furthermore, the landscape of the borders in Europe after 1989 up to now and the current and future cross border cooperation policies are analysed. Moreover, the dissertation introduces a theoretical model which attempts to link the theoretical discussion with empirical examination that follows. The empirical analysis, is based on a research conducted within the EXLINEA project funded by the European Commission. The aim of this research has been to study the evolution, problems, policies, practices and perceptions prevailing in the old and new borders of European Union at a supranational, national and local level. A total number of 937 questionnaires based on a Likert Scale method was gathered and a total of 300 in-depth interviews were conducted with experts.

Το ζήτημα που διαπραγματεύεται η παρούσα διδακτορική διατριβή αφορά στη μελέτη των επιπτώσεων των συνόρων στο χώρο, στην οικονομία και στις πολιτικές. Ειδικότερα καταγράφονται, αναλύονται και αξιολογούνται μέσα από τη θεωρία, την εμπειρική τεκμηρίωση, τις ασκούμενες πολιτικές και την εμπειρική διερεύνηση, οι βασικότερες παράμετροι που επηρεάζουν την εξέλιξη, την μορφή και την ένταση της διασυνοριακής αλληλεπίδρασης. Η έρευνα θέτει στο επίκεντρο της ανάλυσης τα νέα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξετάζοντας ταυτόχρονα μέσα από μια πιο κοντινή σκοπιά, τη διασυνοριακή ζώνη της Ελλάδας με την Αλβανία, Π.Γ.Δ.Μ. και Βουλγαρία. Η μελέτη του τρίπτυχου σύνορα, ολοκλήρωση και συνοριακές περιφέρειες αποτελεί ενδιαφέρον ζήτημα στις μέρες μας για τρεις κυρίως λόγους: Πρώτον, η συζήτηση για τις επιπτώσεις που επιφέρει στο χώρο και στην οικονομία η κατάργηση των φραγμών στα σύνορα, δεν έχει ολοκληρωθεί στη βιβλιογραφία. Δεύτερον, οι εξελίξεις στην Ευρώπη, έφεραν στο προσκήνιο μια νέα πολιτική και οικονομική γεωγραφία στα σύνορα που χρήζει ερμηνείας. Τρίτον, οι πολύ σημαντικές αυτές γεωπολιτικές και γεωοικονομικές διεργασίες, έχουν αναδείξει την ανάγκη επεξεργασμένων χωρικών πολιτικών σε σχέση με τα σύνορα. Στο πλαίσιο της έρευνας εξετάζονται η φύση και ο ρόλος των συνόρων ως παράγωγο κοινωνικών δυναμικών και αντιλήψεων και διερευνώνται οι χωρικές δυναμικές που διαμορφώνουν την οικονομική γεωγραφία των συνοριακών περιφερειών. Αναλύονται επίσης το νέο τοπίο των συνόρων στην Ευρώπη από το 1989 έως σήμερα, καθώς και οι τρέχουσες και μελλοντικές πολιτικές διασυνοριακής συνεργασίας. Εισάγεται επιπλέον ένα θεωρητικό υπόδειγμα που συνδέει τη θεωρητική συζήτηση με τον εμπειρικό έλεγχο που ακολουθεί. Η εμπειρική ανάλυση, στηρίζεται σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του Προγράμματος EXLINEA και χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στόχος του ερευνητικού προγράμματος ήταν η μελέτη σε τοπικό, εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο, της εξέλιξης, των προβλημάτων, των πολιτικών, των πρακτικών και των αντιλήψεων που επικρατούν στα παλιά και στα νέα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο πλαίσιο της έρευνας συγκεντρώθηκαν 937 ερωτηματολόγια βασισμένα στη μέθοδο Likert Scale και πραγματοποιήθηκαν 300 συνεντεύξεις εμβάθυνσης με εμπειρογνώμονες.