Η συμβολή του κινηματογράφου στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε ζητήματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης

Abstract

In the context of this thesis, the need to manage diversity both in the field of education and more generally at the level of society is recognised and it is considered that intercultural skills, since they are not innate, need to be taught or reinforced. Given this, an approach is proposed whereby educator’s training in diversity management issues has the primary objective of enabling educators to put themselves under the microscope. To be able to examine and re-examine through the reflective process his/her knowledge, beliefs and values, skills, attitudes and behaviour, identities and ways of relating to others. The aim is not to act as a passive recipient and transmitter of theories of interculturality, but to adopt and promote the principles and values of intercultural and inclusive education through his/her educational work. More specifically, an original experiential educators’ training programme was designed and implemented, the programme "CINEducation": the contribution of cinema and film therapy in the training of teachers for the development of intercultural competence. The research and training programme "CINEducation" is theoretically framed by critical pedagogy, the principles of intercultural and behavioural education, as well as adult education, in particular transformative learning and person-centred education. The above programme is also linked to the principles of experiential learning, education through art and action research, focusing on individual and subjective experience, diversity and the transformative potential of education and cinematherapy. The logic of the project structure is that of a gradual discovery of knowledge and development of skills and attitudes that promote the principles of intercultural and inclusive education, using film as a means of personal and professional development, in the context of action research. This paper aims to contribute to the field of intercultural education, responding to the growing demand for training educators with new tools and in new tools, using films as a means of personal and professional development, through the gradual discovery of knowledge and development of skills and attitudes that promote the principles of intercultural education. In Greece, in recent years, there seems to have been considerable interest in film education and the fragmentary use of films in the educational process, mainly by some private bodies. The innovation of the approach presented is the systematization of the use of cinematographic films and techniques of film education, with the basic method of film reception and processing being cinematherapy, in order to develop the intercultural competence of educators of all levels. As regards methodology, the research falls under the mixed research paradigm. Specifically, the interpretive and critical action research paradigms are utilized for the generation, and data collection, and for their analysis, qualitative thematic content analysis.Finally, it is worth mentioning that some of the educators described their participation in the CINEducation programme as "soul-searching", which highlights its contribution to their overall professional and personal development.

Αφετηριακές παραδοχές στην παρούσα μελέτη είναι αφενός η ανάγκη διαχείρισης της ετερότητας τόσο στο πεδίο της εκπαίδευσης όσο και γενικότερα σε κοινωνικό επίπεδο, και η ανάγκη διδασκαλίας και ενίσχυσης των διαπολιτισμικών δεξιοτήτων, αφετέρου, δεδομένου ότι δεν είναι έμφυτες και χρειάζεται να διδαχθούν ή να ενισχυθούν. Στο πλαίσιο της παρούσας διατριβής, προτείνεται μια επιμορφωτική παρέμβαση, σύμφωνα με την οποία, η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών σε ζητήματα διαχείρισης της ετερότητας έχει ως πρωταρχικό στόχο να μπορεί ο εκπαιδευτικός να θέτει τον ίδιο τον εαυτό του στο μικροσκόπιο. Να μπορεί, δηλαδή, να εξετάζει και να επανεξετάζει μέσω της αναστοχαστικής διαδικασίας τις γνώσεις του, τις πεποιθήσεις και τις αξίες του, τις δεξιότητες, τις στάσεις και τη συμπεριφορά του, τις ταυτότητές του, τους τρόπους που σχετίζεται με τους άλλους. Στόχος της επιμόρφωσης είναι να μην λειτουργεί ως παθητικός αποδέκτης και μεταδότης θεωριών περί διαπολιτισμικότητας, αλλά να υιοθετεί ο ίδιος και να προωθεί μέσα από το εκπαιδευτικό του έργο τις αρχές και τις αξίες της διαπολιτισμικής και της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης. Ειδικότερα, σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε ένα πρωτότυπο βιωματικό πρόγραμμα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών, το πρόγραμμα «CINEκπαίδευση»: Η συμβολή του κινηματογράφου και της κινηματογραφοθεραπείας στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για την ανάπτυξη διαπολιτισμικής ικανότητας. Το πρόγραμμα στηρίζεται θεωρητικά στην κριτική παιδαγωγική, στις αρχές της διαπολιτισμικής και συμπεριληπτικής εκπαίδευσης, της εκπαίδευσης ενηλίκων, καθώς και τις αρχές της μετασχηματίζουσας μάθησης και της προσωποκεντρικής εκπαίδευσης. Το πρόγραμμα συνδέεται, επίσης, με τις αρχές της βιωματικής μάθησης, της εκπαίδευσης μέσω της τέχνης και της έρευνας-δράσης, τοποθετώντας στο επίκεντρο την ατομική και υποκειμενική εμπειρία, την ετερότητα και τη μετασχηματιστική δυνατότητα της εκπαίδευσης και της κινηματογραφοθεραπείας. Η λογική διάρθρωσης της παρέμβασης είναι αυτή της σταδιακής, παρεμβαίνουσας, μη κατευθυνόμενης ανακάλυψης της γνώσης και της ανάπτυξης δεξιοτήτων και στάσεων, που προάγουν τις αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, με την αξιοποίηση κινηματογραφικών ταινιών, στο πλαίσιο της έρευνας-δράσης. Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί να συμβάλλει στο πεδίο της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, ανταποκρινόμενη στην αυξανόμενη ζήτηση για επιμόρφωση των εκπαιδευτικών με νέα εργαλεία και σε νέα εργαλεία. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια φαίνεται να έχει αναπτυχθεί, κυρίως από κάποιους ιδιωτικούς φορείς, σημαντικό ενδιαφέρον για την κινηματογραφική εκπαίδευση και την περιστασιακή και αποσπασματική αξιοποίηση κινηματογραφικών ταινιών κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Βασική καινοτομία της ερευνητικής και επιμορφωτικής παρέμβασης που εφαρμόστηκε αποτελεί η συστηματική και στοχευμένη χρήση κινηματογραφικών ταινιών και τεχνικών της κινηματογραφικής εκπαίδευσης, με βασική μέθοδο πρόσληψης και επεξεργασίας των ταινιών την κινηματογραφοθεραπεία, με σκοπό την ανάπτυξη της διαπολιτισμικής ικανότητας εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων. Μεθοδολογικά η έρευνα υπάγεται στο μεικτό ερευνητικό παράδειγμα. Ειδικότερα, για την παραγωγή και τη συλλογή των δεδομένων αξιοποιούνται το ερμηνευτικό και το κριτικό παράδειγμα έρευνας-δράσης, ενώ για την ανάλυση των δεδομένων, η ποιοτική ανάλυση περιεχομένου.Αξίζει, τέλος, να αναφερθεί ότι κάποιοι από τους εκπαιδευτικούς χαρακτήρισαν τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα CINEκπαίδευση «ψαχούλεμα» και «κατάθεση ψυχής», στοιχείο που αναδεικνύει τη συμβολή του στη γενικότερη επαγγελματική και προσωπική ανάπτυξή τους.