Μνημονικές στρατηγικές σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες: απόψεις εκπαιδευτικών, παρατήρηση εκπαιδευτικών, παρέμβαση σε μαθητές

Abstract

The purpose of this research was to investigate the views of mainstream and special education teachers on the use of mnemonic strategies and their effectiveness in children with learning difficulties, to observe the teachers’ and students’ behaviors regarding mnemonic strategies in the classroom, as well as to carry out a teaching intervention, so that students could learn vocabulary by using mnemonic strategies. The constructed and used research tools were a questionnaire, a semi- structured interview, a recording table for structured observation, non- structured observation, as well as tasks for teaching intervention for students. The research sample consisted of several groups and particularly 215 primary school teachers in mainstream classrooms and in resource classrooms, who support students with learning difficulties, 5 mainstream teachers of the 2nd, 3rd, 4th, 5th and 6th grade and a sum of 72 students of the relevant classes, as well as 20 students with typical development and 6 students with learning disabilities at the 4th grade of primary school. The most important research results concerned the most frequent use of mnemonic strategies with keyword and images, while less frequent was the use of mnemonic strategy with pegword. The most effective categories of mnemonic strategies were considered, according to teachers, the linguistic, the visual and the physical response mneonic strategies. The use of mnemonic strategies was considered more important for vocabulary learning, compared to other areas. Furthermore, most teachers did not combine mnemonic strategies, while they reported that children used independently mnemonic strategies with senses, images and physical response. Some important criteria for choosing mnemonic strategies were those of the available time, the students’ grade and the children’ s learning profile. Emphasis was put on the individual character of each case. Also, it was shown through observation that the first grades’ teachers spent more time referring to mnemonic strategies in the first period of the teaching process, compared to the last grades’ teachers, who dealt with it almost in the end of the teaching process. Differentiation was found between teachers of different grades about the preferred mnemonic strategy, with first grades’ teachers preferring the use of pictures, while last grades’ teachers to prefer mental pictures. The most frequent and preferred domains about using mnemonic strategies were new vocabulary and mathematical concepts and patterns. Also, through observation, the frequent use of mnemonic strategies by most students was highlighted, while students of the last grades mainly used the mnemonic strategy with mental images. No differentiation was found in the frequency of using mnemonic strategies between students with and without learning disabilities, while several students made independent use of mnemonic strategies, especially the older students, as well as those with learning disabilities. In addition, most students did not practice a combination of mnemonic strategies. Last, it was shown through the experimental process that students with learning difficulties learned the taught vocabulary more effectively with images, while those without learning difficulties did so with mental pictures, while in both cases the utilization of mnemonic strategies surpassed the traditional teaching condition. Suggestions for future research were formulated.

Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας ήταν να διερευνηθούν οι απόψεις εκπαιδευτικών γενικής και ειδικής αγωγής, σχετικά με τη χρήση μνημονικών στρατηγικών και την αποτελεσματικότητα αυτών σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, να παρατηρηθούν οι συμπεριφορές μαθητών και εκπαιδευτικών για τις μνημονικές στρατηγικές εντός της σχολικής τάξης, καθώς επίσης και να πραγματοποιηθεί διδακτική παρέμβαση σε μαθητές για την εκμάθηση λεξιλογίου μέσω μνημονικών στρατηγικών. Τα ερευνητικά εργαλεία που κατασκευάστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ήταν ένα ερωτηματολόγιο, μια ημι- δομημένη συνέντευξη, ένας πίνακας καταγραφής για δομημένη παρατήρηση, ελεύθερη παρατήρηση, όπως και δοκιμασίες για διδακτική παρέμβαση σε μαθητές. Το δείγμα της έρευνας απαρτιζόταν από επιμέρους ομάδες και ειδικότερα από 215 εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και ειδικότερα εκπαιδευτικούς γενικής αγωγής και εκπαιδευτικούς ειδικής αγωγής από τμήματα ένταξης δημοτικών σχολείων που υποστήριζαν μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, 5 εκπαιδευτικούς γενικής αγωγής σε τάξεις της Β’, Γ’, Δ’, Ε’ και ΣΤ’ και συνολικά 72 μαθητές αυτών των τάξεων, καθώς επίσης και 20 μαθητές τυπικής ανάπτυξης και 6 μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες από τη Δ’ τάξη δημοτικού σχολείου. Τα σημαντικότερα ερευνητικά αποτελέσματα αφορούσαν στη συχνότερη χρήση των μνημονικών στρατηγικών με λέξη- κλειδί και με εικόνες, ενώ λιγότερο συχνή ήταν η χρήση της μνημονικής στρατηγικής με λέξη- «κρεμάστρα». Οι αποτελεσματικότερες κατηγορίες μνημονικών στρατηγικών θεωρήθηκαν, σύμφωνα με τους εκπαιδευτικούς, οι γλωσσικές, οπτικές και φυσικής απόκρισης. Η χρήση μνημονικών στρατηγικών κρίθηκε σημαντικότερη για την εκμάθηση λεξιλογίου έναντι άλλων τομέων. Επιπλέον, οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί δε συνδύαζαν μνημονικές στρατηγικές, ενώ οι ίδιοι ανέφεραν ότι τα παιδιά χρησιμοποιούσαν ανεξάρτητα τις μνημονικές στρατηγικές με αισθήσεις, με εικόνες και με φυσική απόκριση. Σημαντικά κριτήρια για την επιλογή μνημονικής στρατηγικής θεωρήθηκαν αυτά του διαθέσιμου χρόνου, της τάξης φοίτησης και του μαθησιακού προφίλ των παιδιών. Δόθηκε έμφαση στον ατομικό χαρακτήρα κάθε περίπτωσης. Συνάμα, μέσω της παρατήρησης αναδείχθηκε ότι οι εκπαιδευτικοί των μικρών τάξεων αφιέρωναν περισσότερο χρόνο στην αναφορά σε μνημονικές στρατηγικές στο πρώτο χρονικό διάστημα της διδακτικής διαδικασίας, έναντι των εκπαιδευτικών των μεγαλύτερων τάξεων που ασχολήθηκαν με αυτό προς το τέλος της διδακτικής διαδικασίας. Διαφοροποίηση εντοπίστηκε μεταξύ των εκπαιδευτικών διαφορετικών τάξεων ως προς τη μνημονική στρατηγική που προτιμούν για χρήση με τους εκπαιδευτικούς μικρών τάξεων να προτιμούν τη χρήση εικόνων, ενώ οι εκπαιδευτικοί μεγαλύτερων τάξεων προτιμούν τις νοερές εικόνες. Oι συχνότεροι και προτιμώμενοι γνωστικοί τομείς για χρήση μνημονικών στρατηγικών ήταν το νέο λεξιλόγιο και οι μαθηματικές έννοιες και μοτίβα. Ακόμη, μέσω παρατήρησης αναδείχθηκε η συχνή χρήση μνημονικών στρατηγικών από τους περισσότερους μαθητές, ενώ οι μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων έκαναν κυρίως αξιοποίηση της μνημονικής στρατηγικής με νοερές εικόνες. Δεν εντοπίστηκε διαφοροποίηση στη συχνότητα χρήσης μνημονικών στρατηγικών ανάμεσα σε μαθητές με και χωρίς μαθησιακές δυσκολίες, ενώ αρκετοί μαθητές έκαναν ανεξάρτητη χρήση μνημονικών στρατηγικών, ιδίως αυτοί μεγαλύτερης ηλικίας, καθώς επίσης και αυτοί που έχουν μαθησιακές δυσκολίες. Επιπρόσθετα, οι περισσότεροι μαθητές δεν εφάρμοσαν συνδυασμό μνημονικών στρατηγικών. Τέλος, μέσα από την πειραματική διαδικασία αναδείχθηκε ότι οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες έμαθαν αποτελεσματικότερα το διδασκόμενο λεξιλόγιο με τη βοήθεια εικόνων, ενώ εκείνοι χωρίς μαθησιακές δυσκολίες με νοερές εικόνες, υπερτερώντας και στις δύο περιπτώσεις η αξιοποίηση μνημονικών στρατηγικών από την παραδοσιακή συνθήκη διδασκαλίας. Διατυπώθηκαν προτάσεις για μελλοντική έρευνα.