Βίος και εργογραφία του Χρύσανθου Βοσταντζόγλου (Μποστ): ιδεολογικές και αισθητικές συνιστώσες ανάλυσης της γνωστής και άγνωστης θεατρικής του πορείας

Abstract

The research and examination subject of this doctoral thesis is the case of Chrysanthos Vostantzoglou, or Mentis Bostantzoglou, known by the pseudonym Bost, whose artistic production spans the boundaries of almost an entire period of fifty years, from the late 1940s to the mid-1990s, when he passed away. Bost was a very rare phenomenon for Greek standards, since he was a painter, hagiographer, columnist, chronicler, novelist, lyricist, poet, advertiser, a bit of screenwriter and translator, a lot of caricaturist and cartoonist, who filled the rectangular frame of his political cartoons with misspelled and asyntastic texts and who made his mark with his ironic figures and with the intense socio-political criticism in his sketching. Above all, however, Bost was a playwright, set designer and costume designer with a very personal and unique style. The research found that there is a large gap regarding Bost’s theatrical corpus, which has led to a false impression of the author, which is why this PhD thesis attempts an extensive, thorough and comprehensive approach to his theatrical and dramaturgical corpus, as several unpublished and unperformed plays of his have been discovered, as well as unknown collaborations. Thus, the thesis brings to light new titles of his plays that exceed the so far known number of his plays, significantly enriching our knowledge about the theatrical Bost, while simultaneously analyzing their aesthetic and ideological components. In this way, the thesis sheds light on both known and unknown aspects of his dramaturgy, as in the majority of these texts there are significant deviations from the “Bostic” norms we have known until now. Also, the thesis makes a significant restoration to inaccuracies, ambiguities and misrecordings that have been identified in both Bost’s biography and his theatrical collaborations. Based on recorded and confirmed data, the thesis even proceeds to reveal Bost’s unknown collaborations in the theatre, not recorded in any of his biographical notes. Finally, many questions regarding Bost are answered, such as: as a playwright, is he a humorist or a satirist; is his theatre absurd, surrealistic or unique; how many and which plays did he write, how many of them remained unperformed; does he compose his texts in rhyming or prose; does he follow some rules of rhyming or not; can he be translated or is he untranslatable; and, most importantly, does he write asyntastic or anorthography? In short, the general, basic question that is answered through this thesis is: after all, how well did we know theatrical Bost until today?

Αντικείμενο έρευνας και εξέτασης της διδακτορικής διατριβής είναι η περίπτωση του Χρύσανθου Βοσταντζόγλου, ή Μέντη Μποσταντζόγλου, γνωστού με το ψευδώνυμο Μποστ, η καλλιτεχνική παραγωγή του οποίου εκτείνεται στα όρια μιας ολόκληρης σχεδόν πεντηκονταετίας, από τα τέλη της δεκαετίας τού 1940 έως τα μέσα της δεκαετίας τού 1990, οπότε και απεβίωσε. Ο Μποστ υπήρξε ένα φαινόμενο πολύ σπάνιο για τα ελληνικά δεδομένα, μιας και ήταν ζωγράφος, αγιογράφος, αρθρογράφος, χρονικογράφος, πεζογράφος, στιχουργός, ποιητής, διαφημιστής, ολίγον σεναριογράφος και μεταφραστής, πολύ γελοιογράφος και σκιτσογράφος, που γέμιζε με ανορθόγραφα και ασύντακτα κείμενα το ορθογώνιο πλαίσιο της πολιτικής γελοιογραφίας του και που άφησε εποχή με τις ειρωνικές φιγούρες του και με την έντονη κοινωνικοπολιτική κριτική στο σκίτσο του. Πάνω απ’ όλα όμως ο Μποστ ήταν θεατρικός συγγραφέας, σκηνογράφος και ενδυματολόγος με πολύ προσωπικό και μοναδικό ύφος. Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι υπάρχει ένα μεγάλο κενό σχετικά με το θεατρικό corpus του Μποστ, κάτι που έχει οδηγήσει σε λανθασμένη εντύπωση για τον συγγραφέα, για αυτό και η διδακτορική διατριβή επιχειρεί μια εκτενή, ενδελεχή και ολοκληρωμένη προσέγγιση στο θεατρικό και δραματουργικό του corpus, καθώς έχουν ανακαλυφθεί αρκετά ανέκδοτα και άπαιχτα θεατρικά έργα του, αλλά και άγνωστες συνεργασίες του. Έτσι, η διατριβή φέρνει στο φως καινούργιους τίτλους θεατρικών έργων του που ξεπερνούν τον έως τώρα γνωστό αριθμό έργων του, εμπλουτίζοντας σημαντικά τις γνώσεις μας σχετικά με τον θεατρικό Μποστ, ενώ αναλύονται συγχρόνως και οι αισθητικές και ιδεολογικές συνιστώσες τους. Με αυτόν τον τρόπο, η διατριβή φωτίζει τόσο γνωστές όσο και άγνωστες πτυχές της δραματουργίας του, καθώς στην πλειονότητα των κειμένων αυτών παρατηρούνται σημαντικές αποκλίσεις από τις “μποστικές” νόρμες που ξέραμε έως τώρα. Επίσης, η διατριβή προχωρά σε μια σημαντική αποκατάσταση σε ανακρίβειες, ασάφειες και λανθασμένες καταγραφές που έχουν εντοπιστεί τόσο στη βιογραφία του Μποστ όσο και στις θεατρικές συνεργασίες του. Βάσει καταχωρημένων και επιβεβαιωμένων στοιχείων, η διατριβή προβαίνει ακόμα και σε αποκαλύψεις άγνωστων συνεργασιών του Μποστ στο θέατρο, μη καταγεγραμμένων σε κανένα βιογραφικό του σημείωμα. Τέλος, απαντώνται πολλά ερωτήματα αναφορικά με τον Μποστ όπως: ως θεατρικός συγγραφέας είναι χιουμοριστής ή σατιριστής, το θέατρό του είναι παράλογο, σουρεαλιστικό ή μοναδικό, πόσα και ποια έργα συνέγραψε, πόσα εξ αυτών παρέμειναν άπαιχτα, συνθέτει τα κείμενά του σε έμμετρο ή πεζό λόγο, ακολουθεί κάποιους κανόνες στιχουργικής ή όχι, μπορεί να μεταφραστεί ή είναι αμετάφραστος και, το σημαντικότερο, γράφει ασύντακτα ή ανορθόγραφα; Εν ολίγοις, το γενικό, βασικό ερώτημα που απαντάται μέσω της παρούσας διατριβής είναι το: τελικά, πόσο καλά γνωρίζαμε τον θεατρικό Μποστ μέχρι σήμερα;