Δημοσιονομική διακυβέρνηση και μεροληψία πρόβλεψης: η περίπτωση της Ελλάδας και της Ευρώπης

Abstract

The purpose of this doctoral dissertation is to study the reasons why countries are unable to accurately adhere to their fiscal plans, which they themselves set each year in the State Budget. More specifically, those factors that affect both the effectiveness of fiscal governance and the bias of budget forecasting are analyzed. The period to which the analysis refers includes the existence of Economic Adjustment Programmes, which were necessary to support countries whose public finances had become unsustainable. The inability of governments to effectively manage the State Budget has resulted in the inclusion of some countries in the Economic Adjustment Programme, which had as its main feature the reforms in fiscal governance. Initially, we study the factors that formed the bias of forecasting the budget result in Greece in the period 2009-2019 on a quarterly basis. Our findings indicate that factors that affect the effectiveness of fiscal governance and are reflected in the deviation of the real fiscal result from the average expected for the period, are positively associated with the forecast error of the state budget balance. It is negatively affected by the change in real GDP as well as the price level. In addition, the forecast error in the economy is positively linked to the budget forecast error as well as the disbursement of financial installments under the Economic Adjustment Programmes. Both elections and consumer and business expectations have had a negative impact on the budget forecast error. In the next analysis we examine the causal relationship of revenues and expenditures in Greece over the same period but on a monthly basis. At the forecast stage we observe fiscal independence, so neither of the two categories determines the other. While at the budget implementation stage we observe that expenditure determines revenue. This means that governments have tried to set the two fiscal figures separately, in the context of fiscal consolidation, but ultimately the evolution of fiscal policy has depended on the level of spending.Finally, we analyze the factors that influenced the effectiveness of fiscal governance in Europe, through a panel of 19 eurozone countries for the period 1999-2019. Our results show the positive effect of economic growth, inflation and the change in the general government balance on the fiscal forecast error. Furthermore, the fiscal forecast error is negatively affected by the level of public debt but also by the conduct of elections. The factor of fiscal transparency is integrated into our analysis through the independent fiscal institutions, which positively influence the general government balance forecast error. Finally, the framework of the Economic Adjustment Programmes had a positive effect on the fiscal forecast error, thus improving the efficiency of fiscal governance.

Ο σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι να μελετήσει τους λόγους εκείνους για τους οποίους οι χώρες αδυνατούν να τηρήσουν με ακρίβεια τα δημοσιονομικά τους σχέδια, τα οποία οι ίδιες ορίζουν κάθε έτος στον Κρατικό Προϋπολογισμό. Πιο συγκεκριμένα αναλύονται οι παράγοντες εκείνοι που επηρεάζουν τόσο την αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής διακυβέρνησης όσο και την μεροληψία της πρόβλεψης των στοιχείων του προϋπολογισμού. Η περίοδος στην οποία αναφέρεται η ανάλυση περιλαμβάνει την ύπαρξη Προγραμμάτων Οικονομικής Προσαρμογής, τα οποία ήταν αναγκαία για την στήριξη χωρών των οποίων τα δημόσια οικονομικά είχαν καταστεί μη βιώσιμα. Η αδυναμία των κυβερνήσεων να διοικήσουν με αποτελεσματικότητα τον Κρατικό Προϋπολογισμό είχε ως αποτέλεσμα την ένταξη κάποιων χωρών σε Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής, το οποίο είχε ως βασικό χαρακτηριστικό τις μεταρρυθμίσεις στην δημοσιονομική διακυβέρνηση. Αρχικά, γίνεται μελέτη των παραγόντων που διαμόρφωσαν τη μεροληψία πρόβλεψης του δημοσιονομικού αποτελέσματος στην Ελλάδα την περίοδο 2009-2019 σε τριμηνιαίο επίπεδο. Τα ευρήματα μας υποδεικνύουν ότι παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής διακυβέρνησης και αποτυπώνονται στην απόκλιση του πραγματικού δημοσιονομικού αποτελέσματος από το μέσο αναμενόμενο της περιόδου, συνδέονται θετικά με το σφάλμα πρόβλεψης του ισοζυγίου του κρατικού προϋπολογισμού. Αρνητικά το επηρεάζουν η μεταβολή του πραγματικού ΑΕΠ καθώς και το επίπεδο των τιμών. Ακόμη, το σφάλμα πρόβλεψης στην οικονομία συνδέεται θετικά με το σφάλμα πρόβλεψης του προϋπολογισμού καθώς και η εκταμίευση των χρηματοοικονομικών δόσεων στο πλαίσιο των Προγραμμάτων Οικονομικής Προσαρμογής. Τόσο η διεξαγωγή εκλογών όσο και οι καταναλωτικές και επιχειρηματικές προσδοκίες επηρέασαν αρνητικά το σφάλμα πρόβλεψης του προϋπολογισμού. Στην επόμενη ανάλυση εξετάζουμε την σχέση αιτιότητας των εσόδων και των δαπανών στην Ελλάδα την ίδια περίοδο αλλά σε μηνιαία επίπεδο. Κατά το στάδιο της πρόβλεψης παρατηρούμε δημοσιονομική ανεξαρτησία, δηλαδή καμία από τις δύο κατηγορίες δεν προσδιορίζει την άλλη. Ενώ κατά το στάδιο της εκτέλεσης του προϋπολογισμού παρατηρούμε ότι οι δαπάνες προσδιορίζουν τα έσοδα. Αυτό σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις προσπάθησαν να καθορίσουν τα δύο δημοσιονομικά μεγέθη ξεχωριστά, στο πλαίσιο της δημοσιονομικής εξυγίανσης, αλλά τελικά η εξέλιξη της δημοσιονομικής πολιτικής εξαρτήθηκε από το επίπεδο των δαπανών. Τέλος, εξετάζουμε τους παράγοντες που επηρέασαν την αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής διακυβέρνησης στην Ευρώπη, μέσω ενός πάνελ των 19 χωρών της ευρωζώνης για την περίοδο 1999-2019. Τα αποτελέσματα μας δείχνουν την θετική επίδραση της οικονομικής ανάπτυξης, του πληθωρισμού και της μεταβολής του ισοζυγίου γενικής κυβέρνησης, στο σφάλμα πρόβλεψης του δημοσιονομικού ισοζυγίου. Ακόμη, το σφάλμα πρόβλεψης του δημοσιονομικού ισοζυγίου επηρεάζεται αρνητικά από το επίπεδο του δημοσίου χρέους αλλά και από την διεξαγωγή εκλογών. Η έννοια της δημοσιονομικής διαφάνειας ενσωματώνεται στην ανάλυσή μας μέσω των ανεξάρτητων δημοσιονομικών οργανισμών, οι οποίοι επηρεάζουν θετικά το σφάλμα πρόβλεψης του ισοζυγίου γενικής κυβέρνησης. Τέλος, το πλαίσιο των Προγραμμάτων Οικονομικής Προσαρμογής επηρέασε θετικά το σφάλμα πρόβλεψης του δημοσιονομικού αποτελέσματος, βελτιώνοντας έτσι την αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής διακυβέρνησης.