Κάπνισμα και παράγοντες άγχους σε γυναίκες με περιγεννητική κατάθλιψη

Abstract

Introduction: Perinatal period is described as an over-sensitive period during lifetime, as women are overwhelmed with intense emotions and sentimental breakdowns, leading to the emerge of depressive symptoms with severe consequences. In cases that other stress factors coexist the burst of depressive emotions during the perinatal period is enhanced. Smoking during pregnancy is identified as harmful, regarding both pregnancy as well as embryos’ health. Although an amount of pregnant women ceases smoking during pregnancy, in an attempt to protect its course, at the same time an elevated number of women seems reluctant and continues smoking. Additionally, despite succeeding in smoking cessation during pregnancy, most women return to their smoking habits shortly after childbirth. The identification of relations among perinatal depression and smoking is considered crucial, as well as recording the incidence of recommencing smoking shortly after childbirth. Objectives: The present thesis attempts to describe smoking patterns during pregnancy and their association with the emerge of perinatal depression. Furthermore, revealing the percentage of women returning to their previous smoking habits after childbirth is also considered essential. Methodology: During the present research pregnant women that had antenatal care and delivered at the University Hospital of Larissa, as well as in two private hospitals of Larissa, participated. Data regarding perinatal depression were collected using Edinburg Postnatal Depression Scale (EPDS), translated in order to address Greek population, which was distributed during the 12th week of pregnancy, the 30th week of pregnancy and during the postnatal period, attached to questionnaires designed to include questions regarding everyday life as well as smoking patterns of women. Data regarding childbirth and neonates’ characteristics were also collected via questionnaires. Relations among smoking patterns, sociodemographic variables and feelings of perinatal depression were examined using x2 test and binary logistic regression. A follow-up investigation has been conducted 2 years after childbirth, revealing the percentage of women returning to their smoking habits. Results: 206 mothers participated in the study. Based on x2 test, antenatal depression is correlated with the age of the participants (p=0.026), the number of existing children (p=0.01) and taking care of elderly before (p=0.019) and during pregnancy (p=0.019). Additionally, type of conception (p=0.000), time interval until in vivo conception (p=0.000), attempts of artificial insemination (p=0.012) and attempts of in vitro fertilization (p=0.01) are correlated with antenatal depression. Furthermore, smoking during pregnancy (p=0.001) and average daily cigarette consumption before (p=0.027) and during pregnancy (p=0.000) are correlated with antenatal depression. Regarding postnatal depression, based on x2 test, nationality (p=0.041), age (p=0.002), educational level (p=0.019), physical exercise before pregnancy (p=0.000) are significantly correlated, as well as type of conception (p=0.02), time interval until in vivo conception (p=0.000), attempts of artificial insemination (p=0.000) and attempts of in vitro fertilization (p=0.04). Smoking during pregnancy (p=0.000) and average daily cigarette consumption before (p=0.000) and during pregnancy (p=0.000) are significantly correlated with postnatal depression. Based on binary logistic regression, smokers before (B=.568; p=.026) and during pregnancy (B=1.238; p=.009) were more likely to express depression before childbirth. Average daily cigarette consumption before (B=1.110; p=.001) and during pregnancy (B=1.167; p=.002) was associated with depression during pregnancy. Women who smoked during pregnancy reported significantly more depressive symptoms after pregnancy (B=1.757; p=.005) compared with non-smokers and smokers who abstained during pregnancy. Average daily cigarette consumption during pregnancy (B=1.402; p=.002) affects the expression of depression after pregnancy. Women who smoked before pregnancy (B=.568; p=.025) and their average daily cigarette consumption before pregnancy (B=1.465; p=.025) were highly associated with the inability to abstain from smoking during pregnancy. However, the knowledge of risks of maternal smoking during pregnancy (B= -1.110; p=.001) and medical consult on abstaining (B= -1.238; p=.009) reinforced the maternal attempt to quit smoking. The follow-up investigation revealed an elevated amount of women returning to previous smoking patterns. Conclusions: Perinatal depression is associated with smoking patterns during pregnancy, as well as relapsing towards previous smoking habits after childbirth. Assessment of depression feelings and smoking cessation is needed throughout the antenatal period in order to support the health of both women and child. Additional support is also needed during the postnatal period in an attempt to address the possibility of recommencing smoking after childbirth.

Εισαγωγή: Η περιγεννητική περίοδος συνιστά μια άκρως ευαίσθητη περίοδο στη ζωή της γυναίκας, η οποία κατά τη διάρκεια της κατακλύζεται από έντονα συναισθήματα και μεταπτώσεις διάθεσης, που οδηγούν σε αρκετές περιπτώσεις στην εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης με σοβαρές επιπτώσεις. Σε περιπτώσεις κατά τις οποίες συνυπάρχουν έτεροι παράγοντες πίεσης αυξάνεται η πιθανότητα εκδήλωσης καταθλιπτικών συναισθημάτων περιγεννητικά. Οι καπνιστικές συνήθειες των γυναικών κατά την κύηση έχουν ενοχοποιηθεί για μια πληθώρα βλαπτικών επιδράσεων που αφορούν τόσο την εξέλιξη της, όσο και την υγεία του κυοφορούμενου εμβρύου. Παρότι ένα ποσοστό εγκύων επιχειρεί τη διακοπή του καπνίσματος κατά τη διάρκεια της κύησης, σε μια προσπάθεια προστασίας της πορείας αυτής, ένα εξίσου σημαντικό ποσοστό αδυνατεί να το κατορθώσει, συνεχίζοντας το κάπνισμα κατά την εγκυμοσύνη. Επιπρόσθετα, παρά την επιτυχή διακοπή του καπνίσματος κατά την διάρκεια της κυοφορίας, αυξημένο καταγράφεται το ποσοστό υποτροπής των γυναικών και επανέναρξης του καπνίσματος μετά τον τοκετό. Η συσχέτιση των καπνιστικών συνηθειών των γυναικών κατά την κύηση και της εκδήλωσης καταθλιπτικών συναισθημάτων κατά την προγεννητική και επιλόχεια περίοδο κρίνεται ενδιαφέρουσα, ενώ εξίσου σημαντική αναδεικνύεται η καταγραφή των ποσοστών επανέναρξης του καπνίσματος μεταγεννητικά. Σκοπός: Η παρούσα διδακτορική διατριβή επιχειρεί να προσδιορίσει τις καπνιστικές συνήθειες των γυναικών κατά τη διάρκεια της κύησης, αποσαφηνίζοντας τη συσχέτιση αυτών με την εκδήλωση περιγεννητικής κατάθλιψης. Στο πεδίο αυτό συνυπολογίσθηκε η επιρροή έτερων παραγόντων άγχους που αφορούν την καθημερινή ζωή των γυναικών κατά την περιγεννητική περίοδο. Παράλληλα, επιχειρείται ο εντοπισμός των ποσοστών υποτροπής των γυναικών, οι οποίες διέκοψαν επιτυχώς το κάπνισμα κατά την κύηση, στις πρότερες καπνιστικές τους συνήθειες μετά τον τοκετό. Μεθοδολογία: Κατά την ερευνητική προσέγγιση επιλέχθηκαν να συμμετέχουν γυναίκες οι οποίες παρακολουθήθηκαν κατά τη διάρκεια της κύησης αλλά και μεταγεννητικά στο Τμήμα Μαιευτικής – Γυναικολογίας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας, καθώς και εντός 2 ιδιωτικών μαιευτικών κλινικών του Νομού Λάρισας. Η συλλογή των δεδομένων αναφορικά με την εκδήλωση περιγεννητικής κατάθλιψης βασίσθηκε στη χρήση της κλίμακας Edinburg Postnatal Depression Scale (EPDS), σταθμισμένης και μεταφρασμένης στα ελληνικά, η οποία επισυνάφθηκε σε ερωτηματολόγια τα οποία συμπληρώθηκαν από τις συμμετέχουσες κατά την 12η εβδομάδα κύησης, την 30η εβδομάδα κύησης και την περίοδο της λοχείας, και τα οποία περιέκλειαν ερωτήματα αναφορικά με την καθημερινότητα και τις καπνιστικές συνήθειες αυτών. Πληροφορίες αναφορικά με τον τοκετό και τα χαρακτηριστικά του νεογνού συγκεντρώθηκαν μέσω κατάλληλα σχεδιασμένου ερωτηματολογίου το οποίο συμπληρώθηκε από τον επιβλέποντα του τοκετού ιατρό. Οι πιθανές συσχετίσεις μεταξύ των καπνιστικών συμπεριφορών, των κοινωνικο-δημογραφικών μεταβλητών και των συμπτωμάτων περιγεννητικής κατάθλιψης εξετάσθηκαν με τη χρήση στατιστικής ανάλυσης x2 test καθώς και binary logistic regression. Η προσέγγιση επανελέγχου υλοποιήθηκε τουλάχιστον 2 έτη μετά τον τοκετό, προκειμένου να καταγραφεί το ποσοστό των γυναικών που επέστρεψαν στις πρότερες καπνιστικές τους συνήθειες παρά την αρχική επιτυχή διακοπή του καπνίσματος κατά την κύηση ελέγχου. Αποτελέσματα: Συνολικά 206 γυναίκες μετείχαν στην παρούσα μελέτη. Με βάση τα αποτελέσματα του στατιστικού τεστ x2 προέκυψε ότι η εκδήλωση προγεννητικής κατάθλιψης επηρεάζεται σημαντικά από την ηλικία των γυναικών (p=0.026), τον αριθμό των ήδη υπάρχοντων παιδιών (p=0.01) και τη φροντίδα ηλικιωμένων ατόμων πριν (p=0.019) και κατά την κύηση (p=0.019). Συγχρόνως ο τρόπος σύλληψης (p=0.000), το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε μέχρι τη σύλληψη στις γυναίκες που συνέλαβαν φυσιολογικά (p=0.000), οι προσπάθειες σπερματέγχυσης (p=0.012) αλλά και εξωσωματικής γονιμοποίησης (p=0.01) συνιστούν παράγοντες που εμφανίζουν στατιστικά σημαντική συσχέτιση με την εκδήλωση προγεννητικής κατάθλιψης. Επιπλέον οι καπνιστικές συνήθειες των γυναικών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (p=0.001) και ο αριθμός τσιγάρων που καταναλώνονταν ανά ημέρα πριν (p=0.027) αλλά και κατά τη διάρκεια της κύησης (p=0.000) σχετίζονται σημαντικά με την παρουσία καταθλιπτικών συναισθημάτων προγεννητικά. Σε ό,τι αφορά την εκδήλωση επιλόχειας κατάθλιψης, από την ανάλυση των αποτελεσμάτων του στατιστικού τεστ x2, προέκυψε ότι η εθνικότητα (p=0.041), η κατηγοριοποίηση της ηλικίας (p=0.002), το μορφωτικό επίπεδο (p=0.019) και η γυμναστική πριν την κύηση (p=0.000) σχετίζονται στατιστικά σημαντικά, όπως επίσης και ο τρόπος σύλληψης (p=0.02), το χρονικό διάστημα των προσπαθειών μέχρι τη σύλληψη στις γυναίκες οι οποίες συνέλαβαν φυσιολογικά (p=0.000) αλλά και οι προσπάθειες σπερματέγχυσης (p=0.000) και εξωσωματικής γονιμοποίησης (p=0.04 ). Ομοίως οι καπνιστικές συνήθειες (p=0.000) και ο αριθμός των τσιγάρων ανά ημέρα τα οποία καταναλώνονταν πριν (p=0.000) αλλά και κατά την κύηση (p=0.000) παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική σχέση με την εκδήλωση επιλόχειας κατάθλιψης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του binary logistic regression, γυναίκες που κάπνιζαν πριν (B=.568; p=.026) και κατά την κύηση (B=1.238; p=.009) είναι πιθανότερο να εκδηλώσουν συμπτώματα προγεννητικής κατάθλιψης. Ο αριθμός των τσιγάρων που καταναλώνονται ανά ημέρα πριν αλλά και κατά την κύηση σχετίζεται θετικά με την εκδήλωση προγεννητικής κατάθλιψης (B=1.110; p=.001 και B=1.167; p=.002 αντίστοιχα). Σε ό,τι αφορά την επιλόχειο κατάθλιψη το κάπνισμα (B=1.757; p=.005) και ο αριθμός των τσιγάρων που καταναλώνονται ανά ημέρα κατά την κύηση (B=1.402; p=.002) επηρεάζουν θετικά την εκδήλωση της. Επιπρόσθετα το κάπνισμα πριν την κύηση (B=.568; p=.025) και ο αριθμός τσιγάρων που καταναλώνονται ανά ημέρα πριν την κύηση (B=1.465; p=.025) σχετίζονται με την αδυναμία διακοπής του καπνίσματος κατά την κύηση. Αντίθετα, η γνώση της επικινδυνότητας του καπνίσματος για το κυοφορούμενο έμβρυο (B= -1.110; p=.001) και η ενημέρωση από τον επιβλέποντα ιατρό για τις πιθανές επιπτώσεις αυτού (B= -1.238; p=.009) ενισχύουν την προσπάθεια διακοπής του. Η προσέγγιση επανελέγχου αποκάλυψε ένα αυξημένο αριθμό γυναικών οι οποίες επέστρεψαν στις πρότερες καπνιστικές τους συνήθειες σε χρονικό διάστημα ενός έτους μετά τον τοκετό. Συμπεράσματα: Η εκδήλωση συμπτωμάτων περιγεννητικής κατάθλιψης σχετίζεται με τη διακοπή ή όχι του καπνίσματος κατά τη διάρκεια της κύησης, καθώς και με την υποτροπή στις πρότερες καπνιστικές συνήθειες μετά τον τοκετό. Κρίνεται αναγκαία η έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της περιγεννητικής κατάθλιψης και η υποστήριξη των γυναικών στην προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος κατά τη διάρκεια της κύησης, με κύριο μέλημα την προστασία της υγείας, τόσο της ίδιας της γυναίκας όσο και του κυοφορούμενου εμβρύου. Ομοίως σημαντική αποδεικνύεται η παροχή υποστήριξης μεταγεννητικά προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα υποτροπής και επανέναρξης του καπνίσματος