Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής

Abstract

This doctoral thesis delves into the institution of the European Ombudsman, which is one of the most important innovations introduced by the Maastricht Treaty of the European Union in 1992. The Ombudsman acts as an “intermediary” between the citizen and the authorities of the European Union in cases of maladministration of the institutions, institutions or bodies operating within it. It shall be responsible for receiving and investigating complaints from citizens, businesses, organizations and anyone domiciled or registered in a Member State of the Union. The European Ombudsman is an extremely important institution which, by carrying out his duties with complete independence and impartiality and by not asking for or accepting suggestions from any government or organization, discharges the work of the Courts, providing an excellent example of out-of-court dispute resolution. The importance of its role and its ability to bring European citizens together with the EU Administration, combined with the fact that even after so many years of operation of the European Ombudsman, there is still, to a small or greater extent, ignorance as to the limits of his powers, gave the stimulus for the preparation of this thesis, which is the first comprehensive, at Greek level, “monograph” of the institution. In the light of developments in European Union law and the legal provisions in force, this dissertation presents in detail the work and activity of the European Ombudsman in general, from the election to the termination of his duties. The detailed presentation of examples and statistics from its annual reports, which occupies a separate chapter of this thesis, stresses the importance of its role and at the same time assesses the particularly important steps forward in its operation, which have gradually taken place in the twenty five years of the Ombudsman’s operation.At the same time, in a separate chapter of this thesis, a comparative list of the respective institutions is presented, which exist and operate in the Member States of the European Union, in the candidate countries, but also, for example, in three (3) countries outside the European Union. The purpose of this presentation is to provide a comprehensive picture of both its functioning and its wider impact within the EU, as these respective institutions work closely with the European Ombudsman and provide him with valuable and multi-layered assistance in the performance of his duties. The same objectives are set out in the presentation of the functioning of the European Data Protection Supervisor, a senior independent supervisory authority, with a similar philosophy to that of the European Ombudsman and close cooperation with him. The aim of this dissertation was from the outset and remains our expectation, that the work of the European Ombudsman and the scope of his jurisdiction will be known, so that European citizens become more active and know not only their rights, but also how to claim protection and respect for them. Our ultimate objective, however, is to enable this thesis to contribute at least to improving the functioning of the EU Administration, so that it now meets the standards of the principles of good administration and transparency. Thus, we hope that, through this radical change in citizens' perception and mentality of the protection of their rights, which is directly linked to their knowledge of the ways in which this can be achieved, the European Union will be able to meet the expectations of European citizens living and being active in it and to promote their well-being, to offer justice and to remain true to its values and objectives.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή ερευνά το θεσμό του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή, ο οποίος είναι μία από τις σημαντικότερες καινοτομίες που εισήγαγε η Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης του Maastricht, το 1992. Ο Διαμεσολαβητής λειτουργεί ως «ενδιάμεσος» μεταξύ του πολίτη και των αρχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε περιπτώσεις κακοδιοίκησης των οργάνων, θεσμικών οργάνων ή οργανισμών που δραστηριοποιούνται στους κόλπους της. Είναι αρμόδιος να λαμβάνει και να ερευνά καταγγελίες πολιτών, επιχειρήσεων, οργανισμών και οποιουδήποτε έχει την κατοικία ή την καταστατική του έδρα σε κράτος-μέλος της Ένωσης. Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής είναι ένας εξαιρετικής σημασίας θεσμός, ο οποίος, ασκώντας τα καθήκοντά του με πλήρη ανεξαρτησία και αμεροληψία και μη ζητώντας ή δεχόμενος υποδείξεις από καμία κυβέρνηση ή οργανισμό, αποφορτίζει το έργο των Δικαστηρίων, παρέχοντας ένα εξαίρετο παράδειγμα εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών. Η σπουδαιότητα του ρόλου του και η δυνατότητά του να φέρει κοντά τους Ευρωπαίους πολίτες με την Διοίκηση της ΕΕ, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ακόμη και μετά από τόσα χρόνια λειτουργίας του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή, εξακολουθεί να υπάρχει ως ένα, μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό, άγνοια ως προς τα όρια των αρμοδιοτήτων του, έδωσε το ερέθισμα για την εκπόνηση της παρούσας διατριβής, η οποία αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη, σε ελληνικό επίπεδο, μονογραφία του θεσμού. Με βάση τις εξελίξεις στο Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις ισχύουσες νομικές διατάξεις, παρουσιάζεται στην παρούσα διατριβή αναλυτικά και με κάθε λεπτομέρεια το έργο και η εν γένει δραστηριότητα του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή, από την εκλογή ως και την παύση από τα καθήκοντά του. Μέσα από την αναλυτική παρουσίαση παραδειγμάτων και στατιστικών στοιχείων από τις ετήσιες εκθέσεις του, η οποία καταλαμβάνει ξεχωριστό κεφάλαιο της παρούσας, τονίζεται η σπουδαιότητα του ρόλου του και γίνεται συγχρόνως αποτίμηση των ιδιαιτέρως σημαντικών βημάτων προόδου στη λειτουργία του, τα οποία σημειώθηκαν σταδιακά στα εικοσιπέντε (25) χρόνια λειτουργίας του. Παράλληλα, ακολουθεί σε ξεχωριστό κεφάλαιο της παρούσας, μια συγκριτική παράθεση των αντίστοιχων θεσμών που υπάρχουν και δραστηριοποιούνται στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στα υποψήφια για ένταξη κράτη, αλλά και, ενδεικτικά, σε τρεις (3) χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σκοπός αυτής της παρουσίασης είναι να λάβει ο οποιοσδήποτε μελετητής μια ολοκληρωμένη εικόνα τόσο της λειτουργίας του, όσο και της ευρύτερης απήχησής του στους κόλπους της ΕΕ, καθώς οι αντίστοιχοι αυτοί θεσμοί συνεργάζονται στενά με τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή και του παρέχουν πολύτιμη και πολυεπίπεδη βοήθεια στην άσκηση των καθηκόντων του. Τους ίδιους ακριβώς στόχους έχει και η παρουσίαση της λειτουργίας του Ευρωπαίου Επόπτη Προστασίας Δεδομένων, μιας ανώτατης ανεξάρτητης εποπτικής αρχής, με παρόμοια φιλοσοφία με αυτή του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή και στενή συνεργασία μαζί του. Στόχος της παρούσας διατριβής ήταν εξαρχής και παραμένει η προσδοκία μας να γίνει γνωστό το έργο του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή και το εύρος της δικαιοδοσίας του, ώστε οι Ευρωπαίοι πολίτες να γίνουν πιο ενεργοί και να γνωρίζουν όχι μόνο τα δικαιώματά τους, αλλά και πώς να διεκδικήσουν την προστασία και τον σεβασμό αυτών. Ο απώτερος στόχος μας, όμως, είναι να μπορέσει η διατριβή αυτή να συμβάλει έστω στο ελάχιστο στην βελτίωση της λειτουργίας της Διοίκησης της ΕΕ, ώστε αυτή να ανταποκρίνεται πλέον στα πρότυπα των αρχών της χρηστής Διοίκησης και της διαφάνειας. Έτσι, ελπίζουμε, μέσω της ριζικής αυτής αλλαγής στην αντίληψη και νοοτροπία των πολιτών ως προς την προστασία των δικαιωμάτων τους, η οποία είναι άμεσα συνυφασμένη με την γνώση από την πλευρά τους των τρόπων που μπορεί αυτή να επιτευχθεί, να μπορέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των Ευρωπαίων πολιτών που ζουν και δραστηριοποιούνται σε αυτήν και να προάγει την ευημερία τους, να προσφέρει δικαιοσύνη και να μείνει τέλος πιστή στις αξίες και στους στόχους της.