Ο ρόλος του εκπαιδευτή ενηλίκων και η σχέση του με τους εκπαιδευόμενους: η περίπτωση του εναλλακτικού σχολείου ενηλίκων του ΚΕΘΕΑ ΕΞΟΔΟΣ

Abstract

In the environment of the crisis the field of adult education seems to emit mixed messages, as it is noted by many there is a dominance of perception of the need for training for the needs of the market, most of the timesfar from the delivery of humanitarian adult education. At the same time, however, the crisis requires new priorities to support vulnerable social groups affected by it. The challenges of the modern adult educator today seem many, perhaps more than ever.The purpose of this empirical research was to investigate the way to configure the new role of adult educators and their relationship with the learners in the educational environment of the therapy centre of dependent individuals (KETHEA) which is addressed to members of a socially vulnerable group (former users). The study appeared feasible to place action research by using the method of case study. While, for the best depiction of the role parameter, the basic scientific approaches were categorisedconcerning the roles of the teacher and the learner, the design of the educational process, the means, the techniques and the evaluation procedures, the operation of the training team and the trainers and trainees’ relations.With these data, and having as basic tools the trainers’ interviews and structure of trainees and the method of observation, the different starting points of the 13 trainers were reflected, but also the way their scientific approaches are formed over time, alwaysin combination with the institutional framework of the particular educational environment. In the various phases of the study it was feasible to highlight the attitudes and perceptions of their role, all their assumptions, and their educational practices.The investigation confirmed the essential role played by the adult trainer in shaping the new professional and social identity of the members of a vulnerable social group. Trainers and trainees come together to form learning terms and social development for all. Especially for trainers you could record that when they are part of an alternative professional environment, despite the differences that emerge between theory and practice, they are consciously driven or not in their self-evolution processes. And most of these refer as a majority to the basic approaches of the humanitarian aspect of adult education,as it seems they are seeking basic approachesfar from the ones they know, the traditional role of the teacher who simply provides knowledge. The resulting solutions are often also a means of redefining their role, understanding how important and difficult it is to be in the process of change in accordance with the terms of the Transformative Learning of Mezirow to support learners in investigating the dysfunctional assumptions and practices, as well as an understanding of their experience.

Στο περιβάλλον της κρίσης το πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων φαίνεται να εκπέμπει αντιφατικά μηνύματα, καθώς από πολλούς διαπιστώνεται η κυριαρχία της αντίληψης για την αναγκαιότητα της επαγγελματικής κατάρτισης για τις ανάγκες της αγοράς, τις περισσότερες φορές μακριά από την παράδοση της ανθρωπιστικής εκπαίδευσης ενηλίκων. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, η κρίση επιβάλλει νέες προτεραιότητες για την υποστήριξη ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων που πλήττονται απ’ αυτήν. Τα ζητούμενα από τον σύγχρονο εκπαιδευτή ενηλίκων μοιάζουν σήμερα πολλά, ίσως περισσότερο από ποτέ. Σκοπός της συγκεκριμένης εμπειρικής έρευνας ήταν η διερεύνηση του τρόπου διαμόρφωσης του νέου ρόλου των εκπαιδευτών ενηλίκων και της σχέσης τους με τους εκπαιδευόμενους σε εκπαιδευτική δομή του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ) που απευθύνεται σε μέλη μιας κοινωνικά ευπαθούς ομάδας (πρώην χρήστες). Στο πλαίσιο της μελέτης φάνηκε εφικτό να πραγματοποιηθεί έρευνα δράσης με την αξιοποίηση της μεθόδου της μελέτης περίπτωσης. Ενώ παράλληλα, και για την καλύτερη αποτύπωση των παραμέτρων του ρόλου, κατηγοριοποιήθηκαν οι βασικές επιστημολογικές προσεγγίσεις της εκπαίδευσης ενηλίκων ως προς τους ρόλους του εκπαιδευτή και του εκπαιδευόμενου, το σχεδιασμό της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τα μέσα, τις τεχνικές και τις διαδικασίες αξιολόγησης, τη λειτουργία της εκπαιδευτικής ομάδας και τις σχέσεις εκπαιδευτών και εκπαιδευομένων.Με αυτά τα δεδομένα, και με βασικά εργαλεία τις συνεντεύξεις εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων της δομής και την μέθοδο της παρατήρησης, αποτυπώθηκαν οι διαφορετικές αφετηρίες των 13 εκπαιδευτών, αλλά και ο τρόπος που διαμορφώνονται με την πάροδο του χρόνου οι επιστημολογικές τους προσεγγίσεις, σε συνδυασμό πάντα με το ιδιαίτερο θεσμικό πλαίσιο του συγκεκριμένου εκπαιδευτικού περιβάλλοντος. Στις διάφορες φάσεις της μελέτης δόθηκε η δυνατότητα να αναδειχθούν οι στάσεις και αντιλήψεις για το ρόλο τους, οι κάθε είδους παραδοχές τους, οι εκπαιδευτικές πρακτικές τους. Η έρευνα επιβεβαίωσε τον ουσιαστικό ρόλο που διαδραματίζει ο εκπαιδευτής ενηλίκων στη διαμόρφωση της νέας επαγγελματικής και κοινωνικής ταυτότητας των μελών μιας ευάλωτης κοινωνικά ομάδας. Εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενοι συνδιαμορφώνουν όρους μάθησης και κοινωνικής εξέλιξης για όλους. Ειδικά για τους εκπαιδευτές θα μπορούσε να καταγράψει κανείς πως όταν εντάσσονται σε ένα εναλλακτικό επαγγελματικό πλαίσιο, παρά τις όποιες διαφορές αναδεικνύονται ανάμεσα σε θεωρία και πράξη, οδηγούνται συνειδητά ή μη σε διεργασίες αυτο-εξέλιξής τους. Και παραπέμπουν στην πλειονότητά τους στις βασικές προσεγγίσεις της ανθρωπιστικής θεώρησης της εκπαίδευσης ενηλίκων, καθώς φαίνεται πως αναζητούν πρακτικές μακριά από τον οικείο στους ίδιους, παραδοσιακό ρόλο του εκπαιδευτικού που απλά παρέχει γνώσεις. Οι λύσεις που προκύπτουν αποτελούν τις περισσότερες φορές και μέσο επαναπροσδιορισμού του ρόλου τους, κατανοώντας το πόσο σημαντικό, αλλά και δύσκολο είναι να βρίσκονται οι ίδιοι σε μια διεργασία αλλαγής σύμφωνα με τους όρους της Μετασχηματίζουσας Μάθησης του Mezirow για να υποστηρίξουν τους εκπαιδευόμενους στη διερεύνηση των δυσλειτουργικών παραδοχών και πρακτικών τους, καθώς και στην κατανόηση της εμπειρίας τους.