Στάσεις και συμπεριφορές που σχετίζονται με την άσκηση, τη διατροφή και το ντόπινγκ: θετικά και αρνητικά προφίλ: ανάπτυξη παρεμβατικών προγραμμάτων

Abstract

For the weight control, healthy eating, in conjunction with exercise are the foundations for a better health. Their absence could lead to obesity which lurks many dangers for health. Simultaneously, in our days doping is a huge problem, which leads to health problems and also to serious ethical dilemmas, on the participation in sport and fair play. On the other hand, proper diet along with exercise are the foundation for better health, but their absence can lead to obesity which lurks many dangers to health.In addition, more specific aim of the thesis was to analyze the behaviors that are associated with obesity and doping, mainly through the theory of planned behavior, considering the parallel psychological factors, which according to the literature are considered to contribute to the definition of attitudes and intentions of the examined behaviors. The Theory of Planned Behavior aims to analyze and explain the behavior, through intentions, attitudes, perceived behavior control and subjective norms. Furthermore, in both studies, examined the behaviors and variables such as self-control, general health, body image, the health locus of control.In the present thesis, performed two separate researches. The procedure followed was almost the same for both behaviors. The literature directed us to the extra factors that were examined. For the research of weight control, the sample consisted of adults and examined the behaviors of exercise and healthy diet (N = 361). In doping survey the sample was random of adult athletes, with the condition to have participated in at least in one race (N = 200). The results of research on exercise and healthy diet showed higher correlations between the variables of the Theory of Planned Behavior and attitudes of exercise and healthy diet in normal weight subjects than in overweight / obese subjects. Stronger prediction of intentions to exercise and healthy eating was perceived behavioral control in both groups. For the prediction of exercise behavior strongest predictor was the intentions which were higher in normal weight subjects than in overweight / obese. Providing healthy eating behavior showed higher predictor attitudes and perceived behavior control.In the second research, for doping, the sample divided into groups according to the positive or negative choices that were reported by the athletes for doping. The results of the Theory of Planned Behavior showed higher correlations between variables in athletes who have negative choices for doping. Also, higher prediction of intentions and behavior for doping occurred in the group of the athletes with negative choices. For the prediction of intentions and options for doping were the attitudes. The theory of planned behavior can be a useful framework for understanding the differences between the different groups.In addition, for both researches, a cluster analysis was performed to analyze the used variables and the identification of subgroups in each behavior was tested with similar characteristics. The groups that arose were relatively homogeneous and can be described as groups of healthy and unhealthy characteristics. Healthy and unhealthy groups were separated based on behaviors and other variables were included in these positive or negative characteristics. From the above, we can conclude that the behaviors which are associated with health are linked and the target of the intervention programs will be under the general health ideals.In general, the results showed that participants with normal weight have attitudes and intentions for physical activity and healthy eating that are more positive than overweight / obese individuals. Similarly, people with positive options for doping have attitudes and intentions that are more positive than those who have negative attitudes. The biggest influence on the perceived behavior control indicates that the perception of responsibility, self-control and difficulty are important factors in the final expression of behavior. Based on the above, two health education programs are designed which took into account these conclusions and aimed to develop attitudes, the perceived behavioral control both the change of intentions and behavior. In addition, programs were based on the development of knowledge and the aim to increase the positive attitudes and intentions for general health.

Η σωστή διατροφή, σε συνδυασμό με την άσκηση αποτελούν την βάση για τον έλεγχο του βάρους και την καλύτερη υγεία. Η έλλειψή τους μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία η οποία ελλοχεύει πολλούς κινδύνους για την υγεία. Ταυτοχρόνως η χρήση απαγορευμένων ουσιών αποτελεί μεγάλο πρόβλημα στις μέρες μας, κάτι που οδηγεί σε προβλήματα υγείας αλλά και σε σοβαρά ηθικά διλήμματα σχετικά με την συμμετοχή στον αθλητισμό και την ευγενή άμιλλα. Σκοπός της διατριβής είναι να αναλύσει τις συμπεριφορές που σχετίζονται με την παχυσαρκία και το ντόπινγκ και κυρίως μέσα από τη θεωρία της σχεδιασμένης συμπεριφοράς, εξετάζοντας παράλληλα τους ψυχολογικούς παράγοντες, που σύμφωνα με τη βιβλιογραφία θεωρείται ότι συντελούν στον καθορισμό των στάσεων και των προθέσεων των εξεταζόμενων συμπεριφορών. Στην παρούσα έρευνα πραγματοποιήθηκε η ανάλυση της συμπεριφοράς, μέσα από τις προθέσεις, τις στάσεις, τον αντιλαμβανόμενο έλεγχο της συμπεριφοράς και τα κοινωνικά πρότυπα. Επιπροσθέτως, μελετήθηκαν οι σχετικές συμπεριφορές (ντόπινγκ, άσκηση, διατροφή) και μεταβλητές όπως ο αυτοέλεγχος, η γενική υγεία, η εικόνα του σώματος, η εστίαση ελέγχου υγείας, στάσεις για την βελτίωση της απόδοσης και ηθική αποδέσμευση για το ντόπινγκ. Πραγματοποιήθηκαν δύο ξεχωριστές έρευνες, μια για το ντόπινγκ και μια για τον έλεγχο βάρους και η διαδικασία που ακολουθήθηκε ήταν σχεδόν η ίδια και για τις δύο συμπεριφορές και χρησιμοποιήθηκαν κοινές μεταβλητές για την ανάλυση τους. Στην πρώτη έρευνα, ελέγχου του βάρους, το δείγμα αποτελούνταν από ενήλικες και εξέτασε τις συμπεριφορές άσκησης και την υγιεινής διατροφής (Ν=361). Τα αποτελέσματα της έρευνας για την άσκηση και την υγιεινή διατροφή έδειξαν ότι ισχυρότερος δείκτης πρόγνωσης των προθέσεων για την άσκηση και την υγιεινή διατροφή ήταν ο αντιλαμβανόμενος έλεγχος της συμπεριφοράς και στις δύο ομάδες. Για την πρόβλεψη της συμπεριφοράς άσκησης ισχυρότερος προγνωστικός δείκτης ήταν οι προθέσεις οι οποίες ήταν υψηλότερες στα άτομα κανονικού βάρους από ότι στους υπέρβαρους/παχύσαρκους. Η πρόβλεψη συμπεριφοράς υγιεινής διατροφής, έδειξε υψηλότερο προγνωστικό δείκτη τις στάσεις και τον αντιλαμβανόμενο έλεγχο της συμπεριφοράς. Στην δεύτερη έρευνα, σχετικά με το ντόπινγκ, συμμετείχε τυχαίο δείγμα ενηλίκων αθλητών, με προϋπόθεση να έχουν συμμετάσχει τουλάχιστον σε ένα αγώνα (Ν=200). Το δείγμα της έρευνας για το ντόπινγκ χωρίστηκε σε ομάδες ανάλογα με τις θετικές ή αρνητικές επιλογές που δήλωσαν οι αθλητές για το ντόπινγκ. Υψηλότερα ποσοστά πρόβλεψης των προθέσεων αλλά και των επιλογών για το ντόπινγκ παρουσιάστηκαν στην ομάδα των αθλητών με τις αρνητικές επιλογές. Για την πρόβλεψη των προθέσεων και των επιλογών για το ντόπινγκ ήταν οι στάσεις. Η θεωρία σχεδιασμένης συμπεριφοράς, μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο πλαίσιο για την κατανόηση των διαφορών μεταξύ των διαφορετικών ομάδων.Επιπροσθέτως και στις δυο έρευνες, πραγματοποιήθηκε ανάλυση συστάδων για την ανάλυση των μεταβλητών που χρησιμοποιήθηκαν και τον προσδιορισμό υποομάδων σε κάθε συμπεριφορά που εξετάστηκε, με παρόμοια χαρακτηριστικά. Οι ομάδες που προέκυψαν ήταν σχετικά ομοιογενείς και μπορούν να χαρακτηριστούν σαν ομάδες με υγιεινά και ανθυγιεινά χαρακτηριστικά. Οι υγιεινές και ανθυγιεινές ομάδες διαχωρίστηκαν με βάση τις συμπεριφορές, αλλά και οι υπόλοιπες μεταβλητές που εντάχθηκαν σε αυτές είχαν θετικά ή αρνητικά χαρακτηριστικά. Μπορούμε να συμπεράνουμε από τα παραπάνω ότι οι συμπεριφορές που σχετίζονται με την υγεία, είναι αλληλένδετες και η αλλαγή που θα στοχεύσουν τα παρεμβατικά προγράμματα θα υπαχθεί στο πλαίσιο της γενικής υγείας.Ο συνδυασμός των μεταβλητών που χρησιμοποιήθηκαν είναι μοναδικός για την ανάλυση των συπεριφορών ελέγχου βάρους και ντόπινγκ. Σημαντικό εύρημα είναι ότι και οι δύο αναλύσεις στις διαφορετικές συμπεριφορές έδειξαν την ύπαρξη παρόμοιων προφίλ. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι συμμετέχοντες με φυσιολογικό βάρος έχουν πιο θετικές στάσεις και προθέσεις για τη σωματική δραστηριότητα και την υγιεινή διατροφή από ότι τα υπέρβαρα / παχύσαρκα άτομα. Αντίστοιχα τα άτομα με θετικές επιλογές για το ντόπινγκ έχουν πιο θετικές στάσεις και προθέσεις, από ότι τα άτομα που έχουν αρνητικές στάσεις. Η μεγαλύτερη επιρροή από τον αντιλαμβανόμενο έλεγχο της συμπεριφοράς, δείχνει ότι η αντίληψή για την ευθύνη αλλά και η εμπιστοσύνη στον εαυτό και η δυσκολία είναι σημαντικοί παράγοντες για την τελική έκφραση της συμπεριφοράς. Με βάση τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα από το ερευνητικό μέρος, για την εφαρμογή σε πρακτικό επίπεδο, σχεδιάσθηκαν δυο προγράμματα αγωγής υγείας τα οποία έλαβαν υπόψη αυτά τα συμπεράσματα, και έχουν ως στόχο την ανάπτυξη των στάσεων, του αντιλαμβανόμενου έλεγχου της συμπεριφοράς τόσο για την αλλαγή των προθέσεων όσο και της συμπεριφοράς. Επίσης, τα προγράμματα βασίζονται στην ανάπτυξη των γνώσεων και στοχεύουν στην αύξηση των θετικών στάσεων και προθέσεων για την γενική υγεία.