Περιορισμοί στην προστασία του άρθρου 6 της ευρωπαϊκής σύμβασης των δικαιωμάτων του ανθρώπου στις ποινικές υποθέσεις

Abstract

Article 6 of the E.C.H.R. includes provisions in order to ensure a fair criminal trial, endowed with principles, guarantees and rights in favor of the accused person, as unprecedented bearer of rights of international law, and also with the express requirement that he is considered innocent until lawfully proven guilty. However, the extent and intensity, in particular the natural and positive limits of such protection, constitute a special legal order, which shall be incorporated and operate within the criminal procedural systems of the member states of the Council of Europe. In this process, the fabric of protection, under its form in international law, is necessarily been delimited and re-delimited through the legislative power and the judiciary, along with the crucial regenerative interference of the E.Ct.H.R. The concept of 'restriction' to the protection is used extendedly by including mainly the doctrinal and systemic peculiarities of the international law provision of Article 6 itself, its autonomous interpretational and jurisprudential approaches and generally the special method of its emergence within the international legal order and its integration and implementation into the national legal order; on the other hand, it includes the important, not yet identified, otherwise potentially limiting, violations or marginal applications of the provision, due to the particular, systemically or retrospectively developed, characteristics, which are being interfered and/or condoned or tolerated by the competent institutions and, nevertheless, imposed to the special legal order of the E.C.H.R. and to the national legal order. It is crucial whether such restrictions are legitimately and necessarily consistent to the delimitation of the guarantees required to be reached by the provision or, conversely, are shrinking disproportionately its protective scope and, ultimately, whether or not they are legally and politically harmonized with the nature of protection as required to be performed by a provision of international law within the internal structures and systems of administration of criminal justice established by the national legislature, within the ruling of the national judge, as the final in concreto enforcer of its provisions, following any overlapping jurisdictional and political interference by the institutions of the Council of Europe. Main categories are the 'endogenous' and the 'subsequent' restrictions. The first category, with further sub-categories, relates to specific inherent characteristics found in the genetic form of the legal formation of the guarantees and rights of this provision of international law and to its scoping and implementation of reference, as such restrictions are located right on the border between the systemic demarcation and re-definition and the problem of limiting the scope of the protection mechanism. The second category, with further sub-categories, includes the restrictions occurring subsequently by those having jurisdiction to comply with and implement the provision in question and generally to ensure the effectiveness of the protection of the accused person. Final aim and deduced conclusion is the impossibility of the absolute and unconditional protection by the provision of article 6 E.C.H.R. and the realistic transformation in its level of equity, in order to prevent its total overthrown during the criminal procedure.

Η Ε.Σ.Δ.Α. προβλέπει στο 6ο άρθρο της διατάξεις για τη διασφάλιση μιας δίκαιης ποινικής διαδικασίας, περιβεβλημένης με αρχές, εγγυήσεις και δικαιώματα υπέρ του κατηγορουμένου, πρωτοφανώς φορέα δικαιωμάτων διεθνούς δικαίου, καθώς και με τη ρητή επιταγή να θεωρείται αθώος έως ότου αποδειχθεί νόμιμα η ενοχή του. Ωστόσο, η έκταση και ένταση, ιδίως δε τα φυσικά και θετικά όρια της εν λόγω προστασίας, συνιστούν μια ειδική έννομη τάξη, η οποία καλείται να ενσωματωθεί και να λειτουργήσει εντός των ποινικοδικονομικών συστημάτων των κρατών – μερών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Κατά τη διαδικασία αυτή, το πλέγμα προστασίας, υπό τη διεθνούς δικαίου μορφή του, οριοθετείται και επανοριοθετείται αναγκαία δια της νομοθετικής και δικαστικής εξουσίας, με την καθοριστική ανατροφοδοτική παρεμβολή του Ε.Δ.Δ.Α. Η έννοια του «περιορισμού» της προστασίας χρησιμοποιείται διευρυμένη, συμπεριλαμβάνοντας ιδίως αφενός μεν τις δογματικές και συστημικές ιδιαιτερότητες της ίδιας της συμβατικής διεθνούς δικαίου διάταξης του άρθρου 6, τις αυτόνομες ερμηνευτικές και νομολογιακές της προσεγγίσεις και εν γένει τον ιδιάζοντα τρόπο ανάδειξής της στη διεθνή και ένταξης και εφαρμογής της στην εσωτερική έννομη τάξη, αφετέρου δε τις ουσιαστικές εκείνες, μη διαπιστωμένες, άλλως εν δυνάμει, παραβιάσεις ή οριακές εφαρμογές της διάταξης που, εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που αναπτύσσουν, συστημικών ή διαμορφωμένων εκ των υστέρων, εμφιλοχωρούν και/ή συγχωρούνται ή γίνονται ανεκτές από τα αρμόδια θεσμικά όργανα και πάντως επιβάλλονται στην ειδική έννομη τάξη της Ε.Σ.Δ.Α. και στην εσωτερική έννομη τάξη. Κρίσιμο είναι κατά πόσον τέτοιοι περιορισμοί συνάδουν θεμιτά και αναγκαία με την οριοθέτηση των εγγυήσεων που καλείται να παράσχει η διάταξη ή, αντίθετα, συρρικνώνουν δυσανάλογα την προστατευτική της εμβέλεια και, εν τέλει, κατά πόσον εναρμονίζονται ή όχι δικαιοπολιτικά με τη φύση της προστασίας που καλείται να επιτελέσει η ίδια ως διάταξη διεθνούς δικαίου εντός των εσωτερικών δομών και συστημάτων απονομής της ποινικής δικαιοσύνης που θεσμοθετεί ο εθνικός νομοθέτης και εντός των οποίων λειτουργεί ο εθνικός δικαστής, ως τελικός in concreto εφαρμοστής των κανόνων της, μετά την ενδεχόμενη επάλληλη δικαιοδοτική και πολιτική παρεμβολή των οργάνων του Συμβουλίου της Ευρώπης. Κεντρικές κατηγορίες περιορισμών αποτελούν οι «ενδογενείς» και οι «επιγενόμενοι». Οι πρώτοι, με περαιτέρω υποκατηγορίες, αφορούν σε συγκεκριμένα εγγενή χαρακτηριστικά που ανευρίσκονται στη γενετική μορφή νομικού σχηματισμού των εγγυήσεων και δικαιωμάτων αυτής της διάταξης διεθνούς δικαίου και οριοθέτησης του πεδίου αναφοράς και εφαρμογής της, ευρισκόμενοι ακριβώς στο μεταίχμιο συστημικής οριοθέτησης και επανακαθορισμού και της προβληματικής της περιοριστικής εμβέλειας του μηχανισμού προστασίας. Στους δεύτερους εντάσσονται, με περαιτέρω υποκατηγορίες, εκείνοι που επέρχονται εν συνεχεία, από τους έχοντες τη δικαιοδοσία συμμόρφωσης προς και εφαρμογής της διάταξης και εν γένει διασφάλισης της αποτελεσματικότητας της προστασίας του κατηγορουμένου. Τελικό ζητούμενο και συμπερασματική συναγωγή αποτελεί η διαπίστωση της αδυναμίας απόλυτης και άνευ ορίων προστασίας της διάταξης του άρθρου 6 Ε.Σ.Δ.Α. και η ρεαλιστική μεταβολή του επιπέδου δικαιότητάς της, προκειμένου να αποτραπεί η ολοσχερής ποινικοδικονομική ανατροπή της.