Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις του χρόνου και η κοινωνικοοικονομική ευαλωτότητα σε μαθητές της υποχρεωτικής εκπαίδευσης

Abstract

The subject of this doctoral thesis is the examination of the role of the objective as well as perceived socioeconomic vulnerability on the formation of social representations of time by children. In order to establish our approach of time, we opted for the tool of Time Perspective, which we wish to show that can be studied in terms of a sociopsychological variable. Time is studied as social representation because it is socially formed, socially reproduced and intervenes in the field of social interactions. In parallel, in this project time is characterized in terms of habitus, a fundamental concept of Bourdieu's theory, and the hypothesis of convergence between the two theories is examined.The research steps include the validation in Greek and with a Greek student sample of a scale assessing Time Perspective for adults (Zimbardo Time Perspective Inventory) [Zimbardo & Boyd, 1999], the construction and validation of a Time Perspective scale for children and the parallel distribution of questionnaires containing Time Perspective scales and socioeconomic vulnerability measurements to students attending the last classes of elementary school and their parents. Finally, we proceeded in the implementation of an experimental manipulation which examines the normative nature of time and its power as a norm in the conditioning of positive or negative student profiles according to the primed or rejected Time Perspective. The testing and verification of our hypotheses allow the deduction of the role of socioeconomic vulnerability as a social membership in the formation of social representations of time, their intergenerational transmission and the corresponding social practices according to different socioeconomic environments, as well as the normative influence of time when it comes to positive and negative social behaviors. Concluding, the concepts of social representation and habitus played a role at least complementary in our effort to assess time from a sociopsychological point of view.

Αντικείμενο της παρούσας διατριβής είναι η εξέταση του ρόλου της βιωμένης και προσλαμβανόμενης κοινωνικοοικονομικής ευαλωτότητας στη διαμόρφωση των αναπαραστάσεων που σχηματίζουν τα παιδιά για το χρόνο. Για την προσέγγιση του χρόνου επιλέξαμε το εργαλείο της Χρονικής Προοπτικής, το οποίο σκοπός μας είναι να δείξουμε ότι μπορεί να μελετηθεί με όρους κοινωνιοψυχολογικής μεταβλητής. Ο χρόνος μελετάται ως κοινωνική αναπαράσταση διότι διαμορφώνεται κοινωνικά, αναπαράγεται κοινωνικά και παρεμβαίνει στο πεδίο των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων. Παράλληλα, χαρακτηρίζεται στην εργασία αυτή και με όρους έξης, θεμελιώδους έννοιας της θεωρίας του Bourdieu, και εξετάζεται η υπόθεση σύγκλισης των δύο εννοιών.Τα ερευνητικά βήματα περιλαμβάνουν τη στάθμιση στα ελληνικά μιας κλίμακας μέτρησης της Χρονικής Προοπτικής για ενήλικες (Zimbardo Time Perspective Inventory) [Zimbardo & Boyd, 1999], την κατασκευή και στάθμιση μιας κλίμακας μέτρησης της Χρονικής Προοπτικής για παιδιά και την παράλληλη χορήγηση ερωτηματολογίων μέτρησης της Χρονικής Προοπτικής και της κοινωνικοοικονομικής ευαλωτότητας σε μαθητές τω τελευταίων τάξεων του δημοτικού σχολείου και στους γονείς τους. Ακολουθεί τέλος ένας πειραματικός χειρισμός ο οποίος εξετάζει την κανονιστική φύση του χρόνου και την ισχύ του ως νόρμα στη διαμόρφωση θετικών ή αρνητικών προφίλ μαθητών ανάλογα με την πριμοδοτούμενη Χρονική Προοπτική.Η εξέταση των υποθέσεών μας μάς επιτρέπει να συμπεράνουμε το ρόλο της ευαλωτότητας ως κοινωνικής υπαγωγής στη διαμόρφωση των κοινωνικών αναπαραστάσεων του χρόνου, τη διαγενεαλογική μετάδοση ανά κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον των κοινωνικών αναπαραστάσεων του χρόνου καθώς και των σύστοιχων κοινωνικών πρακτικών καθώς και την κανονιστικότητα του χρόνου ως νόρμας στην απόδοση θετικών και αρνητικών προσήμων σε κοινωνικές συμπεριφορές. Καταληκτικά, οι έννοιες της κοινωνικής αναπαράστασης και της έξης έπαιξαν τουλάχιστον συμπληρωματικό ρόλο στην κοινωνιοψυχολογική εξέταση του χρόνου.