Στη σκιά της θεμελιώδους φαντασίωσης: οι γέροντες του Αγίου Όρους στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία

Abstract

Fifty years ago the monk elders of Mount Athos were absent in both the religious and the social life of Greece. In recent decades the narratives associated with them began to have widespread distribution and elderism became one of the most important forms in which the religious discourse in contemporary Greek society appears. The elders of Mount Athos have attempted to be viewed as a kind of cultural resistance against what is declared by the term "West", identified with the game for power. My thesis seeks to show, that despite this intention, the narratives of elders finally have worked and continue to work within Greek society in the service of a series of individual or collective fantasies of power and pleasure. The theoretical tools with which this analysis is attempted are the product of a conversation between symbolic anthropology and Lacanian psychoanalytic theory. The ultimate goal of the thesis is not an affirmation of the domination of the desire for power over ascetic practice, but a cultural critique of such domination. It also highlights the possibility of an alternative economy of desire and a different relationship with both ourselves and others.

Πριν από πενήντα χρόνια οι γέροντες του Αγίου Όρους απουσίαζαν τόσο από την θρησκευτική όσο και από την κοινωνική ζωή της Ελλάδας. Τις τελευταίες δεκαετίες οι αφηγήσεις που σχετίζονται με αυτούς άρχισαν να έχουν ευρύτατη διάδοση και ο γεροντισμός κατέστη μία από τις πιο σημαντικές μορφές, με τις οποίες εμφανίζεται και λειτουργεί ο θρησκευτικός λόγος στην σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Οι γέροντες του Αγίου Όρους επιχειρήθηκε να προβληθούν ως ένα είδος πολιτισμικής αντίστασης απέναντι σε αυτό το οποίο δηλωνόταν με τον όρο «Δύση» και ταυτιζόταν με το παιχνίδι για δύναμη και εξουσία. Η παρούσα διατριβή επιδιώκει να δείξει ότι οι αφηγήσεις των γερόντων τελικώς έχουν λειτουργήσει και συνεχίζουν να λειτουργούν μέσα στην ελληνική κοινωνία στην υπηρεσία μιας σειράς ατομικών ή συλλογικών φαντασιώσεων για πληρότητα δύναμης και ηδονής. Τα θεωρητικά εργαλεία με τα οποία επιχειρείται η ανάλυση αυτή αποτελούν το προϊόν μιας συνομιλίας ανάμεσα στη Συμβολική Ανθρωπολογία και την Λακανική ψυχαναλυτική θεωρία. Απώτερος στόχος της διατριβής δεν είναι η επιβεβαίωση της κυριαρχίας της επιθυμίας για δύναμη πάνω στην ασκητική πράξη, αλλά η πολιτισμική κριτική αυτής της κυριαρχίας και η ανάδειξη της δυνατότητας για μία εναλλακτική οικονομία της επιθυμίας και μία διαφορετική σχέση τόσο με τον εαυτό μας όσο και με τους άλλους.