Το τοπίο στις τοιχογραφικές παραστάσεις του αιγαιακού χώρου κατά την ύστερη εποχή του χαλκού

Abstract

The main goal of this dissertation is to show how the iconography of the Aegean frescos could constitute multiple aspects of landscape experienced by the Aegean people of the Bronze Age. The researcher in order to achieve something like that should apply an approach by which the landscape would be seen under a “holistic” view, asking the help of other approaches, such as the Processual or even the Post-processual one. Thus, he would co-examine the depiction of natural environment on the different means of the material culture, e.g. on seals, pottery and jewellery crafting. Moreover, he would examine these particular features of the Aegean iconography, the conventions and the hybrids, the characteristic figurative units, showing how the landscape was experienced by the Aegean people in a peculiar, unique way, which allowed them to be self-defined and to build their specific cultural identity. In order to achieve this aim, they used to use the symbolism reflected on the depictions. The ideology of these representations, which could potentially shape symbolic, ritual or even ethnic landscapes, leads to a comparative examination of the analogue features of the eastern Mediterranean. It could demonstrate that the depiction of the nature on the Aegean wall-paintings is related with the shaping of an ethnic identity, linking but also distinguishing the Aegean people and the Egyptians or Syro-palestinians during the Late Bronze Age. It seems that nature was not separated from the Aegean people. In addition, the way the Aegean man perceives and interacts with the environment forms the living in a landscape. Thus, collective memory is incorporated into the ideational landscapes, the symbolic and ritual characters of the depictions are reflected and each group builds their own cultural bounds defining their identity in time and space. This landscape is characterized by relativeness , because, as a cultural construction, it provides mobility and needs multiple ways of interpretation.

Στόχος της διατριβής είναι να καταδειχτεί πώς η εικονογραφία των τοιχογραφιών του Αιγαίου μπορεί να συστήσει πολλαπλά τοπία ή πολλαπλές όψεις του τοπίου το οποίο βίωναν οι άνθρωποι στο Αιγαίο της Εποχής του Χαλκού. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, θα πρέπει, αφού κάποιος ανατρέξει και ζητήσει τη συνδρομή των άλλων προσεγγίσεων (Διαδικαστική, Μεταδιαδικαστική) να εφαρμόσει μία προσέγγιση που εξετάζει το τοπίο «ολιστικά», χωρίς κανένα αποκλεισμό. Έτσι, θα συνεξετάσει την απεικόνιση του φυσικού περιβάλλοντος στα άλλα μέσα του υλικού πολιτισμού, όπως στη σφραγιδογλυφία, την κεραμική και την κοσμηματοποιḯα. Στη συνέχεια, θα εξετάσει αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της αιγαιακής εικονογραφίας, τις συμβάσεις, τα υβρίδια και την απεικόνιση της φύσης, τις χαρακτηριστικές εικονογραφικές μονάδες που δείχνουν πώς οι αιγαιακοί άνθρωποι βίωναν το τοπίο με έναν ιδιαίτερο, μοναδικό τρόπο, που τους επέτρεπε να αυτοκαθορίζονται, να συγκροτούν τη δική τους, ιδιαίτερη πολιτισμική ταυτότητα. Για να επιτευχτεί κάτι τέτοιο, επιστρατεύονταν ο συμβολισμός που αντανακλούσαν οι απεικονίσεις. Η ιδεολογία των παραστάσεων αυτών, που δυνητικά μπορεί να συμβάλλει στη διαμόρφωση συμβολικών, τελετουργικών ή και εθνοτικών τοπίων, οδηγεί σε συγκριτική εξέταση των στοιχείων αυτών με αντίστοιχα της λεκάνης της ανατολικής Μεσογείου. Δείχνει πως η απεικόνιση της φύσης στις τοιχογραφίες του Αιγαίου σχετίζεται με τη διαμόρφωση μιας εθνοτικής ταυτότητας, που συνδέει αλλά και διαχωρίζει τους Αιγαίους από τους Αιγυπτίους και τους Συρο-παλαιστινίους κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Η φύση φαίνεται πως για τους κατοίκους του Αιγαίου δεν ήταν κάτι έξω από τον άνθρωπο, αλλά ο τρόπος που ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται κι αλληλεπιδρά με το περιβάλλον συνιστά τη βίωση του τοπίου. Έτσι, στα Ιδεατά Τοπία ενσωματώνεται η συλλογική μνήμη, αντανακλάται ο συμβολικός και τελετουργικός χαρακτήρας και συνεπώς κάθε ομάδα χτίζει τα πολιτισμικά της όρια, που της προσδίδουν ταυτότητα στο χώρο και το χρόνο. Το τοπίο αυτό χαρακτηρίζεται από μία σχετικότητα, για τι, ως πολιτισμική κατασκευή, διακρίνεται από κινητικότητα και επιδέχεται πολλαπλούς τρόπους ερμηνείας και προσέγγισης.