Ψυχολογικά προβλήματα και ποιότητα ζωής σε ασθενείς με διαταραχές όσφρησης οφειλόμενες σε ρινίτιδα και ρινοκολπίτιδα

Abstract

INTRODUCTION The chronic disorders of smell, such as rhinitis and rhinosinusitis, are common diseases causing olfactory dysfunction, inconvenience and discomfort to patients. To date, there are very few published studies that deal with the psychological impact of olfactory dysfunction. AIMS The main purpose of this dissertation is to study the impact of olfactory dysfunction in patients with rhinitis and rhinosinusitis on quality of life, anxiety and depression in these patients and to investigate whether the improvement of this dysfunction affects these parameters. The working hypothesis is that there is a correlation between olfactory dysfunction and the above named parameters. Further objectives of this work are: a) to investigate the influence on the psychological parameters, various demographic and clinical parameters exert on nasal function and their correlation to it. b) validation of the Questionnaire of Olfactory Disorders. METHOD This study included 108 patients suffering from chronic rhinosinusitis and allergic rhinitis and 30 controls who did not present with any known olfactory problem. They were subjected to assessment of their olfactory function using the “Sniffin' Sticks” test, and depending on the results they were divided into three groups: normosmics, hyposmics, and anosmics. Furthermore, they all completed the following six questionnaires: 1. Questionnaire of Olfactory Disorders (QOD) that assesses the quality of life for people with smell disorders 2. Health Survey (SF-36) which also assesses the quality of life of patients 3. Zung Self-Rating Anxiety Scale (SAS) 4. Zung Self-Rating Depression Scale (SDS) 5. Beck Depression Inventory (BDI) 6. State-Trait Anxiety Inventory (STAI) The patients were treated and 12 months later, 89 of them were again tested and filled out all the above mentioned questionnaires. The three above mentioned groups of patients were compared to each other and to the control group on the scores in each of these questionnaires (one way anova). Moreover, various subgroups of the sample of patients that were classified according to their demographic characteristics (gender, age, socioeconomic status), the habit of smoking, the coexistence of asthma, ear nose and throat underlying diseases were compared to each other with respect to the scores of each of these questionnaires (one way anova). To investigate the specific contribution of the above variables that actually had a significant effect on the rating of the questionnaires the following were performed: a) multiple regressions with dependent variable the above scores of each rating scale b) accounting regressions with dependent variable values binomial the marks were both higher, other lower than the median. To assess the correlation improvement of olfactory function on the quality of life and on the psychological parameters under study, multiple linear regressions were performed with the change in values of the six scales between the first and second measurements as an independent variable. In order to be standardized the Questionnaire of Olfactory Disorders (QOD), was translated from the original and was subjected to the process of reverse translation. The internal consistency was assessed with the method a-cronbach. The structural validity was tested by correlating its scores to the scores of the following questionnaires: Health Survey (SF-36), Zung Self-Rating Depression Scale (SDS), Beck Depression Inventory (BDI). To assess the QOD’s resolution capacity regarding impaired olfaction we carried out a comparison of the scores of the three subgroups of the sample (normosmics – hyposmics - anosmics). To evaluate test - retest reliability of the sample, the questionnaire was completed for a second time by 15 patients, 3-4 weeks after its first completion. MAIN RESULTS The following variables values each present an independent effect on the scores of each of the questionnaires employed. a) Regarding the Questionnaire of Olfactory Disorders (QOD): The existence of hyposmia or anosmia, female gender, the presence of chronic rhinosinusitis (compared to allergic rhinitis), and asthma, all affect the quality of life of people. b) Regarding the Health Survey (SF-36): The existence of anosmia, belonging to the middle or lower social class, and asthma all affect the quality of life of people. c) Regarding the Zung Self-Rating Anxiety Scale (SAS): Anosmia, female gender, chronic rhinosinusitis (compared to allergic rhinitis) and being classified in the lower social class group increases anxiety. d) Regarding the State – Trait Anxiety Inventory (STAI): The anosmia, female gender, chronic rhinosinusitis (compared to allergic rhinitis) and classification to the lower social class increases anxiety. e) Regarding the Zung Self-Rating Depression Scale (SDS): The anosmia, female gender, chronic rhinosinusitis (compared to allergic rhinitis) and classification to the lower social class increases depression. f) Regarding the Beck Depression Inventory (BDI): Anosmia, female gender, chronic rhinosinusitis (compared to allergic rhinitis) and classification to the lower social class increases depression. From the analysis of the different results between the first and the second measurement it was evident that the improvement of olfactory function is the principal independent factor favorably influencing the scores of the questionnaires employed. As for reshaping the Questionnaire of Olfactory Disorders (QOD), it shows high internal consistency (a Cronfach from 0.69 to 0.91), it is positively correlated with all the tests used to evaluate its structural validity (r from 0.21 to 0.50), and has satisfactory resolution and high reliability of test-retest (r from 0.75 to 0.99). CONCLUSIONS Olfactory dysfunction in patients with chronic rhinosinusitis and allergic rhinitis was significantly associated with the increase of anxiety, depression and lower quality of life. Clinicians should take under consideration this association in order to appropriately refer their anosmics patients for further evaluation, psychological support and psychiatric help.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι χρόνιες διαταραχές όσφρησης, όπως η ρινίτιδα και η ρινοκολπίτηδα, είναι συχνές παθήσεις που προκαλούν οσφρητική δυσλειτουργία, ενόχληση και δυσφορία στους ασθενείς. Μέχρι σήμερα υπάρχουν ελάχιστες δημοσιευμένες έρευνες που να ασχο- λούνται με τις ψυχολογικές επιπτώσεις της οσφρητικής δυσλειτουργίας. ΣΚΟΠΟΣ Κύριος σκοπός της παρούσης διδακτορικής διατριβής, είναι να μελετήσει την επί- πτωση της οσφρητικής δυσλειτουργίας ασθενών με ρινίτιδα και ρινοκολπίτιδα στην ποιότητα ζωής, στο άγχος και στην κατάθλιψη των ασθενών αυτών, καθώς και να ε- ρευνήσει το αν η βελτίωση της ανωτέρω δυσλειτουργίας επηρεάζει αυτές τις παραμέ- τρους. Η υπόθεση εργασίας είναι ότι θα υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της οσφρητικής δυσλειτουργίας και των ανωτέρω παραμέτρων. Άλλοι στόχοι της εργασίας είναι: α) η διερεύνηση της επίδρασης που ασκούν στη συσχέτιση ρινικής λειτουργίας – ψυχολογικών παραμέτρων – διάφορες δημογραφικές και κλινικές παράμετροι β) η στάθμιση του Ερωτηματολογίου Οσφρητικών Διαταραχών. ΜΕΘΟΔΟΣ Στην έρευνα αυτή συμμετείχαν 108 ασθενείς που έπασχαν από χρόνια ρινοκολπίτιδα και αλλεργική ρινίτιδα καθώς και 30 μάρτυρες που δεν παρουσίαζαν γνωστό ωτορι- νολαρυγγικό πρόβλημα. Αυτοί υποβλήθηκαν σε έλεγχο της οσφρητικής τους λειτουρ- γίας με τη μέθοδο “Sniffin’Sticks” και ανάλογα με τα αποτελέσματα χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες: φυσιολογικοί, υποσμικοί, ανοσμικοί. Επίσης, όλοι συμπλήρωσαν τα ακόλουθα έξη ερωτηματολόγια: 1..Ερωτηματολόγιο Οσφρητικών Διαταραχών - Questionnaire of Olfactory Disorders (QOD), που μετρά την ποιότητα ζωής των ατόμων με προβλήματα όσφρησης. 2. Επισκόπηση Υγείας (Βραχεία Μορφή-36) - Health Survey (SF-36), που μετρά επίσης την ποιότητα ζωής ασθενών. 3. Κλίμακα του Zung για το Άγχος - Zung Self-Rating Anxiety Scale (SAS). 4. Κλίμακα του Zung για την Κατάθλιψη - Zung Self-Rating Depression Scale (SDS). 5. Ερωτηματολόγια του Beck για την Κατάθλιψη - Beck Depression Inventory (BDI). 6. Ερωτηματολόγιο για το Άγχος ως Κατάσταση και ως Χαρακτηριστικό της Προσωπικότητας - State – Trait Anxiety Inventory (STAI). Οι ασθενείς υποβλήθηκαν σε θεραπεία και 12 μήνες μετά, 89 από αυτούς υποβλήθηκαν ξανά σε έλεγχο και συμπλήρωσαν όλα τα ανωτέρω ερωτηματολόγια. Οι τρεις α- ναφερθείσες ομάδες των ασθενών, συγκρίθηκαν μεταξύ τους και με την ομάδα των μαρτύρων ως προς τη βαθμολογία σε καθένα από αυτά τα ερωτηματολόγια (one way anova). Επίσης, διάφορες υποομάδες του δείγματος των ασθενών που δημιουργήθηκαν με βάση τα δημογραφικά τους χαρακτηριστικά (φύλο, ηλικία, κοινωνικοοικονομική κατάσταση), τη συνήθεια του καπνίσματος, τη συνύπαρξη άσθματος, τις υποκείμενες ωτορινολαρυγγολογικές νόσους συγκρίθηκαν μεταξύ τους ως προς τη βαθμολογία σε καθένα από τα ανωτέρω ερωτηματολόγια (one way anova). Για να μελετηθεί η ιδιαίτερη συμβολή όσων από τις ανωτέρω μεταβλητές είχαν ση- μαντική επίδραση στη βαθμολογία των ερωτηματολογίων έγιναν: α) πολλαπλές παλινδρομήσεις με εξαρτημένη μεταβλητή την ανωτέρω βαθμολογία κάθε κλίμακας β) λογιστικές παλινδρομήσεις με εξαρτημένη δίτιμη μεταβλητή τις τιμές της βαθμολογίας που ήταν αφενός υψηλότερες, αφετέρου χαμηλότερες από τη διάμεση τιμή. Για να ελεγχθεί τυχόν συσχέτιση της βελτίωσης της οσφρητικής λειτουργίας με την ποιότητα ζωής και τις υπό μελέτη ψυχολογικές παραμέτρους, έγιναν πολλαπλές γραμμικές παλινδρομήσεις με τη μεταβολή των τιμών των έξη κλιμάκων, μεταξύ πρώτης και δεύτερης μέτρησης ως ανεξάρτητη μεταβλητή. Προκειμένου να σταθμιστεί το Ερωτηματολόγιο Οσφρητικών Διαταραχών, μεταφράστηκε από το πρωτότυπο και υποβλήθηκε στη διαδικασία της ανάδρομης μετάφρασης. Η εσωτερική του συνέπεια ελέγχθηκε με τη μέθοδο άλφα του Cronbach. Η δομική του εγκυρότητα ελέγχθηκε με τη συσχέτιση της βαθμολογίας του προς τις βαθμολογίες των ακόλουθων ερωτηματολογίων: Επισκόπηση Υγείας, Κλίμακα Zung για την Κατάθλιψη, Ερωτηματολόγιο Beck για την Κατάθλιψη. Για τον έλεγχο της διακριτικής ικανότητας, όσον αφορά στα άτομα με προβλήματα όσφρησης, συγκρίθηκαν μεταξύ τους οι βαθμολογίες των τριών υποομάδων του δείγματος (φυσιολογικοί- υποσμικοί-ανοσμικοί). Για τον έλεγχο της αξιοπιστίας ελέγχου – επανελέγχου για 15 ασθενείς του δείγματος, το υπό στάθμιση ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε για δεύτερη φορά 3-4 εβδομάδες μετά την πρώτη συμπλήρωση. ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οι ακόλουθες τιμές μεταβλητών παρουσιάζουν καθεμιά ανεξάρτητη επίδραση στις βαθμολογίες καθενός από τα ερωτηματολόγια που χρησιμοποιήθηκαν. α) Όσον αφορά στο Ερωτηματολόγιο Οσφρητικών Διαταραχών - Questionnaire of Olfactory Disorders (QOD): Η ύπαρξη υποσμίας ή ανοσμίας, το θήλυ φύλο, η ύπαρξη χρόνιας ρινοκολπίτιδας (σε σύγκριση με την αλλεργική ρινίτιδα), το άσθμα επιβαρύνουν την ποιότητα ζωής των ατόμων. β) Όσον αφορά στην Επισκόπηση Υγείας (Βραχεία Μορφή 36) - Health Survey (SF-36): Η ύπαρξη ανοσμίας, το να ανήκει κανείς στη μεσαία ή στη χαμηλότερη κοινωνική τάξη, το άσθμα επιβαρύνουν την ποιότητα ζωής των ατόμων. γ) Όσον αφορά στην Κλίμακα Zung για το Άγχος - Zung Self-Rating Anxiety Scale (SAS): H ύπαρξη ανοσμίας, το θήλυ φύλο, η χρόνια ρινοκολπίτιδα (σε σύγκριση με την αλλεργική ρινίτιδα) και η υπαγωγή στη χαμηλότερη κοινωνική τάξη αυξάνουν το άγχος. δ) Όσον αφορά στο Ερωτηματολόγιο για το Άγχος ως Κατάσταση και ως Χαρακτηριστικό της Προσωπικότητας - State-Trait Anxiety Inventory (STAI) : Η ανοσμία, το θήλυ φύλο, η χρόνια ρινοκολπίτιδα (σε σύγκριση με την αλλεργική ρινίτιδα) και η υπαγωγή στη χαμηλότερη κοινωνική τάξη αυξάνουν το άγχος. ε) Όσον αφορά στην Κλίμακα Zung για την Κατάθλιψη - Zung Self-Rating Depression Scale (SDS): Η ανοσμία, το θήλυ φύλο, η χρόνια ρινοκολπίτιδα (σε σύγκριση με την αλλεργική ρινίτιδα) και η υπαγωγή στη χαμηλότερη κοινωνική τάξη αυξάνουν την κατάθλιψη. στ) Όσον αφορά στο Ερωτηματολόγιο Beck για την Κατάθλιψη - Beck Depression Inventory (BDI): Η ανοσμία, το θήλυ φύλο, η χρόνια ρινοκολπίτιδα (σε σύγκριση με την αλλεργική ρινίτιδα) και η υπαγωγή στη χαμηλότερη κοινωνική τάξη αυξάνουν την κατάθλιψη. Από την ανάλυση των διαφόρων αποτελεσμάτων μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης μέτρησης, προέκυψε ότι η βελτίωση της οσφρητικής λειτουργίας είναι ο κυριότερος ανεξάρτητος παράγων ευνοϊκού επηρεασμού της βαθμολογίας των ερωτηματολογίων που χρησιμοποιήθηκαν. Όσον αφορά στη στάθμιση του Ερωτηματολογίου Οσφρητικών Διαταραχών, αυτό παρουσιάζει υψηλή εσωτερική συνοχή (a Cronfach από 0.69 έως 0.91), συσχετίζεται θετικά με όλα τα τεστ που χρησιμοποιήθηκαν για μέτρηση της δομικής εγκυρότητάς του (r από 0.21 έως 0.50), έχει ικανοποιητική διακριτική ικανότητα και υψηλή αξιοπιστία ελέγχου-επανελέγχου (r από 0.75 έως 0.99). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η οσφρητική δυσλειτουργία σε ασθενείς με χρόνια ρινοκολπίτιδα και αλλεργική ρινίτιδα συσχετίζεται σημαντικά με περισσότερο άγχος, κατάθλιψη και μείωση της ποιότητας ζωής. Οι κλινικοί ιατροί πρέπει να έχουν υπ’ όψιν αυτή τη συσχέτιση ώστε, όταν υπάρχει ανάγκη να παραπέμπουν τους ανοσμικούς ασθενείς για περαιτέρω έλεγχο, ψυχολογική στήριξη και ψυχιατρική βοήθεια.