Η πολιτική κοινότητα στην κοσμική πολιτική θεωρία του Μαρσίλιου της Πάδουας. Ρήξεις και θεμελιώσεις γύρω από τις έννοιες του κράτους και τ...

Abstract

The dissertation examines the philosophical bases of the political theory of Marsilius of Padua and the theoretical streams from which it derives its sources. At the same time it highlights the radical character of his political thought especially its characteristics which caused widespread disruptions to the medieval tradition. Especially it highlights the fact that Marsilius utilized concepts in new and different ways than their hitherto conventional uses and therefore introduced a completely new perspective. The methodology of the dissertation is a combination of historical and analytical approaches that highlight the elements that constitute the everlasting importance of the political thought of Marsilius.

This thesis examines the political philosophy of Marsilius, especially the way in which it answers the question "what is the state and how it is constructed". It becomes evident that his thoughts on this matter are based on a radical interpretation ofPolitics and Nicomachean Ethics, which shifts the emphasis on the worldly life. This radical interpretation is based on an epistemological and methodological naturalism which is inspired by the general biological and physical works of Aristotle. This approach leads Marsilio to adopt a different anthropological vision from that of Aristotle or Augustine, a different approach to nature, and a vision for the political community which does not consider that the latter emerges as a natural creature but as a discovery of the human species. Indeed, his political theory largely distances itself from the Aristotelian final cause as a guiding clue for interpreting the phenomenon of political and state. At the same time it avoids the documentation of the political phenomenon of ethical prerequisites in regards to the people. Contrary to the medieval Aristotelians Marsilio’s starting point is not the search for the ideal polity: He thinks that only if you ensure peace you will be able to establish good governance. Indeed, according to this study, for Marsilius the political community it’s not only the place to achieve rational goals but primarily the place where conflicts and individual interests are being managed. Community emerges in his work as both a group of people pursuing their particular interests and as a legal system where power comes only from one part of the state, the government. Politics are now clearly distinguished from morality and religion. However, to avoid arbitrariness in the above request of civic self-determination, Marsilius claims that ethics and the rational objectives of justice express themselves through the general assembly of all citizens or the strongest, both quantitatively and qualitatively, on their part. Marsilius gives to the will of this body, which he calls "legislator," the whole power which legalizes the operation of the State and assigns the task of making critical decisions, ie the enactment of laws and the election and control government. Finally, the emergence of freedom as an absolute good is the result of the constitutional radicalism of his political theory.

Στόχος της διατριβής είναι η αναζήτηση των φιλοσοφικών ερεισμάτων της πολιτικής θεωρίας του Μαρσίλιου της Πάδουας και η παρακολούθηση των θεωρητικών ρευμάτων από τα οποία η θεωρία του αντλεί τις πηγές της. Συγχρόνως το ερευνητικό ενδιαφέρον του θέματος εστιάζεται στον ριζοσπαστικό χαρακτήρα της πολιτικής σύλληψης του Μαρσίλιου και στην ανάδειξη εκείνων των χαρακτηριστικών της σκέψης του τα οποία προκάλεσαν ρήξεις ευρείας έκτασης με τη μεσαιωνική παράδοση. Η έρευνα αποδίδει ιδιαίτερο βάρος στην ανάδειξη του γεγονότος ότι από τις έννοιες που διαχειρίσθηκε ο Μαρσίλιος, άλλες τις χρησιμοποίησε με σημασία διαφορετική από τις έως τότε συμβατικές τους χρήσεις και άλλες τις ενέταξε σε μια εντελώς νέα προοπτική. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε αποτελεί ένα συνδυασμό ιστορικών και αναλυτικών προσεγγίσεων οι οποίες αναδεικνύουν τα στοιχεία εκείνα που αποτελούν το μονιμότερο ενδιαφέρον του πολιτικού προβληματισμού του Μαρσίλιου. Στην παρούσα διατριβή εξετάζεται η πολιτική φιλοσοφία του Μαρσίλιου, ιδίως ο τρόπος με τον οποίο συγκροτεί την απάντηση στο ερώτημα που θέτει στα έργα του, δηλαδή στο «τι είναι το κράτος και πώς οικοδομείται». Διαπιστώνουμε ότι οι συλλογισμοί του σε αυτό το θέμα βασίζονται σε μια ριζοσπαστική ερμηνεία των Πολιτικών και των Ηθικών Νικομαχείων του Αριστοτέλη, η οποία μετατοπίζει την έμφαση στον υλικό χαρακτήρα των αναγκών της εγκόσμιας ζωής. Η ριζοσπαστική αυτή ερμηνεία εδράζεται στην υιοθέτηση εκ μέρους του Μαρσίλιου ενός επιστημολογικού και μεθοδολογικού νατουραλισμού τον οποίο εμπνέεται από τα βιολογικά και γενικότερα από τα φυσικά έργα του Αριστοτέλη. Αυτή η προσέγγιση οδηγεί τον Μαρσίλιο στην υιοθέτηση μιας διαφορετικής ανθρωπολογικής θεώρησης από εκείνη του Αριστοτέλη ή του Αυγουστίνου, μιας διαφορετικής θεώρησης για τη φύση, καθώς και μιας θεώρησης για την πολιτική κοινότητα η οποία δεν θεωρεί ότι η τελευταία προκύπτει ως φυσικό δημιούργημα αλλά ως μια ανακάλυψη του ανθρώπινου είδους. Μάλιστα, η πολιτική του θεωρία λαμβάνει σε μεγάλο βαθμό αποστάσεις από την επιρροή του αριστοτελικού τελικού αιτίου ως καθοδηγητικού μίτου για την ερμηνεία του πολιτικού φαινομένου και του κράτους. Συγχρόνως όμως αποφεύγει την τεκμηρίωση του πολιτικού φαινομένου σε ηθικά προαπαιτούμενα ως προς τους ανθρώπους. Ο Μαρσίλιος δεν έχει, όπως οι μεσαιωνικοί αριστοτελικοί, ως αφετηρία την αναζήτηση του ιδανικού πολιτεύματος: Κατά την γνώμη του είναι η διασφάλιση της ειρήνης εκείνη η οποία θα οδηγήσει στη σωστή εγκαθίδρυση του πολιτεύματος και της ορθής διακυβέρνησης. Όντως, όπως προκύπτει από την μελέτη αυτή, για τον Μαρσίλιο η πολιτική κοινότητα εκτός από τόπος επίτευξης ορθολογικών σκοπών είναι κυρίως ο τόπος διαχείρισης συγκρούσεων και επί μέρους συμφερόντων. Στο έργο του η κοινότητα αναδεικνύεται ως μια ομάδα ανθρώπων που επιδιώκουν τα ιδιαίτερα τους συμφέροντα και ως μια νομική τάξη της εξαναγκαστικής εξουσίας που πηγάζει από ένα μόνο μέρος, το κυβερνητικό. Η πολιτική πλέον διακρίνεται σαφέστατα από την ηθική και τη θρησκεία όσον αφορά τα κριτήρια της εξουσίας. Ωστόσο, για να αποφευχθεί η αυθαιρεσία στο παραπάνω αίτημα του πολιτειακού αυτοκαθορισμού, ο Μαρσίλιος θεωρεί ότι η ηθική, οι ορθολογικοί σκοποί και το κριτήριο της δικαιοσύνης εκφράζονται μέσω των γενικών συνελεύσεων όλων των πολιτών ή του ισχυρότερου, ποσοτικά και ποιοτικά, μέρους τους. Στη βούληση του σώματος αυτού, που το ονομάζει «νομοθέτη», παραχωρεί ο Μαρσίλιος όλη την εξουσία η οποία νομιμοποιεί την λειτουργία του κράτους και τους αναθέτει την ευθύνη της λήψης των κρίσιμων αποφάσεων, δηλαδή την ψήφιση των νόμων και την εκλογή καθώς και τον έλεγχο της κυβέρνησης. Τέλος, η ανάδειξη της ελευθερίας ως απόλυτου αγαθού είναι η απόρροια του πολιτειακού ριζοσπαστισμού της πολιτικής θεωρίας που συνέλαβε.