Το γορτυνιακό ιδίωμα και η χρήση του στην εκπαίδευση

Abstract

The subject of this doctoral dissertation is the dialect of Gortynia, as spoken in this particular area of Arcadia in Greece. The thorough description of the dialect at all language levels (phonological, morphological, syntactical, stylistic, lexical-semantic) suggests its systematic differentiation from Standard Modern Greek, something which allows us to include it among Modern Greek dialects. The description of dialect phenomena follows the distinction proposed in the thesis between trends and realizations. The presentation of the sociolinguistic situation of the dialect is achieved through comparing the discourse of three categories of speakers, the adequate, intermediate and terminal speakers. Age, social status and education are particularly examined so that this geographical language variety is related to certain social characteristics. The category of terminal speakers also includes students of secondary education. The synchronic view of the Gortynian dialect substantiates the basic suggestion of the dissertation that it has moved on to a decline stage. Furthermore, the dissertation studies the stigmatization of language varieties in the educational field, which is one of the main causes for the rejection and subsequent dwindling of Modern Greek dialects, as well as the educational inferiority of dialect-speaking students. Though examining the position of the Gortynian dialect in the context of educational realities the need for formulating specific suggestions arises, with a view to study and preserve dialectal discourse. In particular, it is proposed that language classes in secondary education can be redesigned in order to provide for the inclusion of dialects in Greek language teaching. A further proposal concerns taking advantage of literary texts, as well as implementing several cross-curricular activities. To meet these goals, parallel to the study of the relevant literature, research material from the local language community of Gortynia and its secondary schools was collected, according to the principles of modern dialectology. Thus, the present study constitutes a contribution to Modern Greek dialectology, to sociolinguistics as well as language teaching in the contemporary Greek school.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως αντικείμενο μελέτης το γορτονιακό ιδίωμα, όπως ομιλείται στην περιοχή αυτή της Αρκαδίας. Αρχικά, με την αναλυτική περιγραφή του ιδιώματος σε όλα τα επίπεδα της γλώσσας (φωνολογικό, μορφολογικό, συντακτικό, υφολογικό, λεξιλογικό-σημασιολογικό) επισημαίνεται η συστηματική διαφοροποίησή του από τη Νεοελληνική Κοινή, γεγονός που επιτρέπει την ένταξη του στο πλαίσιο των νεοελληνικών ιδιωμάτων. Η περιγραφή των διαλεκτικών φαινομένων ακολουθεί τη διάκριση που προτείνεται σε τάσεις και πραγματώσεις. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η κοινωνιογλωσσική κατάσταση του ιδιώματος μέσα από τη σύγκριση του λόγου σε τρεις προτεινόμενες κατηγορίες ομιλητών, τους επαρκείς, τους ενδιάμεσους και τους τελικούς. Ιδιαίτερα ελέγχεται ο παράγοντας της ηλικίας και του κοινωνικού και μορφωτικού επιπέδου. Με αυτόν τον τρόπο η γεωγραφική γλωσσική ποικιλία σχετίζεται με συγκεκριμένα κοινωνικά χαρακτηριστικά. Στην κατηγορία των τελικών ομιλητών εντάσσονται και οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η συγχρονική αυτή θεώρηση του γορτυνιακού ιδιώματος επαληθεύει τη βασική υπόθεση της διατριβής ότι το ιδίωμα βρίσκεται σε στάδιο υποχώρησης. Ακολούθως μελετάται ο στιγματισμός της διαλεκτικής ποικιλίας στο χώρο της εκπαίδευσης ως μια από τις βασικές αίτιες απόρριψης και συνακόλουθης συρρίκνωσης των νεοελληνικών ιδιωμάτων, αλλά και της εκπαιδευτικής μειονεξίας των διαλεκτόφωνων μαθητών. Από την εξέταση της θέσης του γορτυνιακού ιδιώματος στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πραγματικότητας προκύπτει η ανάγκη διατύπωσης διδακτικών προτάσεων με στόχο τη μελέτη και τη διάσωση του ιδιωματικού λόγου. Συγκεκριμένα, προτείνεται ο ανασχεδιασμός του γλωσσικού μαθήματος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ώστε να προβλέπεται η συμπερίληψη των διαλέκτων στη διδασκαλία της ελληνικής γλωσσάς και δευτερευόντως η αξιοποίηση των λογοτεχνικών κειμένων, καθώς και η υλοποίηση ποικίλων διαθεματικών δραστηριοτήτων. Για την επίτευξη των στόχων της διατριβής, παράλληλα με τη μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας, συλλέχθηκε ερευνητικό υλικό από την τοπική κοινωνία της Γορτυνίας και τα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που λειτουργούν σε αυτήν, σύμφωνα με τις αρχές της σύγχρονης διαλεκτολογίας. Έτσι, η συγκεκριμένη μελέτη αποτελεί συμβολή στη νεοελληνική διαλεκτολογία. στην κοινωνιογλωσσολογία και στη διδακτική του γλωσσικού μαθήματος στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο.