Διαθεματική προσέγγιση: ο νέος αναβαθμισμένος ρόλος του παιδαγωγού και η διαμόρφωση της παιδαγωγικής σχέσης στο σύγχρονο ελληνικό νηπιαγωγείο

Abstract

The dissertation consists of two parts, a theoretical and a research one. In the first part of the thesis, which is developed in four chapters, the concepts of the integration of knowledge and the cross-thematic approach are theoretically defined. The first chapter refers to the theory of integration, which uses various terms and definitions that define this theory in several ways, thus forming different kinds of approaches and integrated or integrative curricula. The second chapter analyzes the role of modern school, which operates under the rationale and principles of the cross-thematic approach. In addition, the context within which the pedagogical relationship is created and operates is discussed and analyzed. The third chapter relates the renewed role of the educator through the cross-thematic approach and through its operation within the modern kindergarten. The fourth chapter deals with the specific and general characteristics of the Cross-Thematic Unified Framework Curriculum (C.T.U.F.C.), which has been used as the basis for the development of thematic activities-units during the teaching intervention phase. The second part of the dissertation has been developed in three parts (research-results-conclusions). The main purpose of this research is a) to investigate the effect of the implementation of a cross-thematic (integrative) curriculum on pre-schoolers (4-6 years old) and b) to investigate the views of kindergarten teachers on the cross-thematic approach and the impact of those views on their daily teaching practices. The experimental method was applied, where in three research tools were used: systematic, non-participating observation, teaching intervention and semi-structured interviews. The conclusions of the study shows that most of the kindergarten teachers taken as a sample, rely on the similarities between the Compilation Unified Teaching (C.U.T.) and the Cross-Thematic Unified Framework Curriculum (C.T.U.F.C.), therefore applying or intending to apply the C.T.U.F.C. the same way as the C.U.T. is applied, mainly based on their experience. Furthermore, the analysis of the results of the interviews demonstrates that daily practice is the factor which primarily affects the formation and exercising of the teaching role, rather than the curriculum. Regarding teaching intervention, through the creation of an organized learning environment, children were actively involved in the formation of teaching by expressing questions and ideas, taking the initiative, formulating questions organized into activities, cooperating, communicating and creatively interacting with the environment around them, thus creating a motivating atmosphere within the classroom.

Η διατριβή αποτελείται από δύο μέρη, το θεωρητικό και το ερευνητικό. Στο πρώτο μέρος της διατριβής, το οποίο αναπτύσσεται σε 4 κεφάλαια, προσδιορίζονται εννοιολογικά η ενιαιοποίηση της γνώσης και η διαθεματική προσέγγιση. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στην ενιαιοποιητική θεωρία, η οποία χρησιμοποιεί διάφορους όρους και ορισμούς που προσδιορίζουν ποικιλοτρόπως τη θεωρία αυτή, διαμορφώνοντας διαφόρων ειδών προσεγγίσεις κι ενιαιοποιημένα ή ενιαιοποιητικά προγράμματα σπουδών. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύεται ο ρόλος του σύγχρονου σχολείου, το οποίο λειτουργεί βάσει της λογικής και των αρχών της διαθεματικότητας. Επίσης, αναλύεται το πλαίσιο δημιουργίας και λειτουργίας της παιδαγωγικής σχέσης. Το τρίτο κεφάλαιο αφορά στον ανανεωμένο ρόλο του παιδαγωγού μέσα από τη διαθεματική προσέγγιση και τη λειτουργία του στο σύγχρονο νηπιαγωγείο. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναλύονται τα γενικά και ειδικά χαρακτηριστικά του Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.), το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως βάση για τη διαμόρφωση των θεματικών προσεγγίσεων κατά τη φάση της διδακτικής παρέμβασης. Το δεύτερο μέρος της διατριβής αναπτύσσεται σε τρία μέρη (έρευνα-αποτελέσματα-συμπεράσματα). Κύριος σκοπός της έρευνας είναι α) να διερευνήσει την επίδραση ενός διαθεματικού παιδαγωγικού προγράμματος σε παιδιά προσχολικής ηλικίας (4-6 ετών) και β) να διερευνήσει τις απόψεις των νηπιαγωγών για τη διαθεματικότητα, καθώς και την επίδραση αυτών των απόψεων στην καθημερινή παιδαγωγική πρακτική τους. Εφαρμόστηκε η πειραματική μέθοδος, όπου χρησιμοποιήθηκαν τρία ερευνητικά εργαλεία: η συστηματική, μη συμμετοχική παρατήρηση, η διδακτική παρέμβαση και οι ημιδομημένες συνεντεύξεις με εν ενεργεία νηπιαγωγούς. Τα συμπεράσματα της έρευνας έδειξαν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των νηπιαγωγών του δείγματος στηρίζονται στις ομοιότητες της Ενιαίας Συγκεντρωτικής Διδασκαλίας (Ε.Σ.Δ.) και του Δ.Ε.Π.Π.Σ., με αποτέλεσμα να εφαρμόζουν ή να προτίθενται να εφαρμόσουν το Δ.Ε.Π.Π.Σ. όπως ακριβώς εφάρμοζαν την Ε.Σ.Δ., βασιζόμενες κατά κανόνα στην εμπειρία τους. Επιπλέον, μέσα από την ανάλυση των αποτελεσμάτων των συνεντεύξεων αποδεικνύεται πως η καθημερινή πρακτική είναι ο παράγοντας εκείνος που κατά κύριο λόγο επηρεάζει τη διαμόρφωση και άσκηση του παιδαγωγικού ρόλου και όχι τόσο το αναλυτικό πρόγραμμα. Όσον αφορά στη διδακτική παρέμβαση, μέσα από τη διαμόρφωση ενός οργανωμένου περιβάλλοντος μάθησης, τα παιδιά συμμετείχαν ενεργά στη διαμόρφωση της διδασκαλίας, εκφράζοντας απορίες και ιδέες, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες, διατυπώνοντας ερωτήματα που οργανώνονταν σε δραστηριότητες, συνεργάζονταν μεταξύ τους, επικοινωνούσαν κι αλληλεπιδρούσαν δημιουργικά με το περιβάλλον γύρω τους, διαμορφώνοντας ένα εμψυχωτικό κλίμα μέσα στην τάξη.