Κατευθυντικές λεκτικές πράξεις: θεωρητική ανάλυση και εφαρμογή στη διδασκαλία της νέας ελληνικής ως ξένης γλώσσας

Abstract

The aim of the present thesis is to describe and analyze the directive speech acts that are performed in Modern Greek in a coherent and plausible way that reflects the native speakers’ intuitions. This can further be used as a solid theoretical background for teaching relevant phenomena to non-native speakers of Greek. Drawing on Cognitive Linguistics to explain why certain language forms are used for certain language functions, the present analysis unfolds along two axes: the first concerns the forms that are selected in MG to realize directive functions; the second concerns the language functions that are performed through these forms. The forms under analysis are considered to be standardized forms (grammatical constructions) to express directivity in MG and are characterized in terms of their temporal and modal reference (distance from speaker’s reality and degree of deontic obligation). The functions are described and categorized in terms of the variables of the idealized cognitive models through which directive speech acts are produced and understood by speakers. In everyday interaction, these variables are activated by the relatively standardized language forms (that have been entrenched in these specific uses exactly due to their inherent semantic structure), as well as by information from the context of the utterance.

Στόχος της παρούσας διατριβής είναι η περιγραφή και η ανάλυση των κατευθυντικών λεκτικών πράξεων που επιτελούνται στη Νέα Ελληνική με τρόπο που να ανταποκρίνεται όσο το δυνατόν περισσότερο στη γλωσσική πραγματικότητα και στις διαισθήσεις των φυσικών ομιλητών ενώ ταυτόχρονα να προσφέρει ένα στέρεο υπόβαθρο για τη διδασκαλία του φαινομένου σε μη φυσικούς ομιλητές της γλώσσας. Στο θεωρητικό πλαίσιο της Γνωστικής Γλωσσολογίας και επιχειρώντας να ερμηνεύσει γιατί οι συγκεκριμένες μορφές προσφέρονται για τις συγκεκριμένες λειτουργίες, η παρούσα μελέτη κινείται σε δύο άξονες: ο πρώτος αφορά τις μορφές που επιλέγονται στη ΝΕ για την πραγμάτωση των κατευθυντικών λειτουργιών και ο δεύτερος τις λειτουργίες που επιτελούνται μέσω των δεδομένων γλωσσικών μορφών. Οι μορφές που εξετάζονται θεωρούνται παγιωμένες δομές (γραμματικές κατασκευές) για την έκφραση κατευθυντικότητας στη ΝΕ και αναλύονται με βάση τη χρονική και την τροπική τους αναφορά (απόσταση από την πραγματικότητα και βαθμός δεοντικής υποχρέωσης). Οι λειτουργίες περιγράφονται και κατηγοριοποιούνται με βάση τις παραμέτρους των αφηρημένων γνωστικών μοντέλων που εμπλέκονται κατά την παραγωγή και την κατανόησή τους από τους ομιλητές. Κατά την επικοινωνία οι τιμές των παραμέτρων αυτών ενεργοποιούνται μέσω των -περισσότερο ή λιγότερο- παγιωμένων γλωσσικών μορφών (οι οποίες παγιώθηκαν σε αυτές τις χρήσεις ακριβώς λόγω της εγγενούς σημασιολογικής τους δομής) αλλά και μέσω άλλων πληροφοριών από το κειμενικό (γλωσσικό και εξω-γλωσσικό) περιβάλλον του εκφωνήματος.