Δημόσιος χώρος και δημόσια ζωή στη σύγχρονη πόλη: Κοινωνικοψυχολογική προσέγγιση του εμπορικού πολυλειτουργικού κέντρου στην Ελλάδα

Abstract

The aim of this PhD Thesis has been the construction of the identity of a new form of 'public' space, typical of the contemporary city and in accordance with the current way of life. In particular, the multifunctional shopping center was examined, seen as a private space publicity used, as a consumption field which, today, surpasses the narrow limits of its commercial function and appears as a field for leisure and social interaction. Our approach and our methodological tools rely on the background of architecture, urban design, social psychology of space and urban geography. The shopping center was examined, firstly, as a special building type with emphasis on its function subsequently, through its users' perception, as a new form of collective space which, potentially, functions as a field for public life. The collection of this material was realized through a field research at the shopping and entertainment center 'Macedonia' of Thessaloniki (Jan. - Aug. 2005), where 262 individuals were asked to fill in questionnaires. The systematic mapping of the sample's behavior brought forth two factors as basic for the multifunctional shopping center's identity construction: on the one hand, age and, on the other, the factor of people's ideological persuasions. It has been established that the new collective space's identity, seen as an experienced place, is constructed in analogy to these two factors. This fact led us, firstly, to a critical consideration of theoretical aspects concerning the shopping center's role within the contemporary public sphere and, secondly, to the projection of issues relative to the present and future of the genuine urban public space.

Στόχος της διατριβής υπήρξε η συγκρότηση της ταυτότητας μίας νέας μορφής "δημόσιου" χώρου, χαρακτηριστικής των σύγχρονων πόλεων και του νέου τρόπου ζωής. Συγκεκριμένα, μελετήθηκε το εμπορικό πολυλειτουργικό κέντρο, ένας ιδιωτικός χώρος δημόσιας χρήσης, ένα πεδίο κατανάλωσης που, σήμερα, ξεπερνά τα στενά όρια της εμπορικής του λειτουργίας και εμφανίζεται ως πεδίο ελεύθερου χρόνου και κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Η προσέγγιση του θέματος και τα μεθοδολογικά μας εργαλεία άπτονται των πεδίων της αρχιτεκτονικής, του αστικού σχεδιασμού, της κοινωνικής ψυχολογίας του χώρου και της αστικής γεωγραφίας. Το εμπορικό κέντρο εξετάστηκε, αρχικά, ως ειδικός κτιριακός τύπος, με έμφαση στη λειτουργία του και, επόμενα, ως μία νέα μορφή συλλογικού χώρου που, δυνητικά, λειτουργεί ως φορέας δημόσιας ζωής, μέσα από την αντίληψη των χρηστών του. Η συγκέντρωση αυτού του υλικού πραγματοποιήθηκε με έρευνα πεδίου στο εμπορικό και ψυχαγωγικό κέντρο "Μακεδονία" της Θεσσαλονίκης (Ιαν.-Αύγ. 2005), με ερωτηματολόγια που συμπλήρωσε δείγμα 262 ατόμων. Η συστηματική χαρτογράφηση της συμπεριφοράς του πληθυσμιακού δείγματος ανέδειξε δύο παράγοντες ως βασικούς για την κατασκευή της ταυτότητας του εμπορικού πολυλειτουργικού κέντρου: αφενός, την ηλικία και, αφετέρου, τον παράγοντα των ιδεολογικών πεποιθήσεων του βιωμένου χώρου, κατασκευάζεται σε αναλογία με τις δύο αυτές παραμέτρους, γεγονός που μας οδηγεί, πρώτον, σε μία κριτική θεώρηση θεωρητικών απόψεων περί του ρόλου του εμπορικού κέντρου στη σύγχρονη δημόσια σφαίρα και, δεύτερον στην ανάδειξη ζητημάτων σχετικών με το παρόν και το μέλλον του γνήσιου αστικού δημόσιου χώρου.