Μοντέλα και κριτήρια αξιολόγησης συλλογών ηλεκτρονικών τεκμηρίων

Abstract

Digital libraries consist of an important part of the electronic source that cover the constantly escalating information needs of users from different served communities. They constitute a reference point in the contemporary information world, since the investments in economic level are high, either in the development section, or in the acquisition of access to the provided information. As information systems digital libraries feature complex phases of development and in this context evaluation is judged as a significant element of improvement and adaptation. The user-centered conceptions of evaluation have gained ground during the late years bridging the gap with the system-centered approaches. These user-centered conceptions, not only place in the epicentre of the improvements the benefits of the user for the enhancement of his interaction with these systems, but are informed by his properties, so this information and intervention in the operation of digital libraries will be substantial. In the present doctoral dissertation thesis the endeavour of development of a user-centered model of evaluation of digital libraries is presented. By starting from the need for covering many different objects which are dictated by the multi-disciplinarily of the field, the complexity of both the systems and the context, and its development of the users’ properties, this model presents features of suppleness, ampleness and utilization of users’ characteristics. In the centre of it there is the interaction between three main agents, namely the content, the system and the user. These interactions are based on axes that describe the attributes of usefulness, usability and performance. Through two pilot studies it is attempted to apply this model and to validate both general and specific hypotheses. A central question that is researched through this thesis and which is to be answered with clarity is whether digital library interaction is a consequence of the correlation between content usefulness and system usability. A more specific question concerns the research of the importance of the attributes that constitute usefulness and usability in the creation of a satisfactory interaction. The results of this thesis include (a) the formal description (by means of mathematic logic) of the process of evaluation in the context of digital libraries, but also of the specific expression of interaction in digital libraries, (b) the composition of the model, as well the proposition of the main attributes of usefulness, usability and performance, (c) the conclusions that have been sprung from the application of the model in the experimental evaluations, and (d) the formal description of assessment of an evaluation model.

Οι ψηφιακές βιβλιοθήκες αποτελούν ένα σημαντικό μέρος των ηλεκτρονικών πηγών που καλύπτουν τις διαρκώς κλιμακούμενες πληροφοριακές ανάγκες των χρηστών διαφόρων κοινοτήτων. Αποτελούν ένα σημείο αναφοράς στον σύγχρονο κόσμο της πληροφόρησης, αφού οι επενδύσεις σε οικονομικό επίπεδο είναι υψηλές, τόσο για την ανάπτυξη τους, όσο και για την απόκτηση πρόσβασης στο περιεχόμενο που παρέχουν. Ως πληροφοριακά συστήματα οι ψηφιακές βιβλιοθήκες διακρίνονται από σύνθετες φάσεις ανάπτυξης και στο πλαίσιο αυτό η αξιολόγηση κρίνεται ένα σημαντικό στοιχείο βελτίωσης και προσαρμογής. Η χρηστοκεντρική θεώρηση της αξιολόγησης έχει κερδίσει σημαντικό έδαφος τα τελευταία χρόνια ισοσκελίζοντας τη διαφορά με τις συστημοκεντρικές προσεγγίσεις της. Οι χρηστοκεντρικές αυτές θεωρήσεις όχι μόνο τοποθετούν στο επίκεντρο των βελτιώσεων τα οφέλη του χρήστη για την επαύξηση των θετικών στοιχείων της διάδρασης του με τις ψηφιακές βιβλιοθήκες, αλλά ενημερώνονται από τα χαρακτηριστικά του, ούτως ώστε η ενημέρωση και η επέμβαση στη λειτουργία τους να είναι ουσιαστική. Στη παρούσα διδακτορική διατριβή παρουσιάζεται η προσπάθεια ανάπτυξης ενός χρηστοκεντρικού μοντέλου αξιολόγησης των συστημάτων πληροφόρησης των ψηφιακών βιβλιοθηκών. Έχοντας ως σημείο αφετηρίας τις ανάγκες για την κάλυψη πολλών διαφορετικών αντικειμένων που επιβάλλονται από τη διεπιστημονικότητα του χώρου, την πολυπλοκότητα, τόσο των συστημάτων, όσο και του περιβάλλοντος, και την οικοδόμηση του σε γνωρίσματα των χρηστών, το μοντέλο αυτό εμφανίζει τα χαρακτηριστικά της ευελιξίας, της ευρύτητας και της αξιοποίησης των ιδιοτήτων των χρηστών. Στο επίκεντρο του βρίσκονται οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ τριών κυρίων φορέων και πιο συγκεκριμένα του περιεχομένου, του συστήματος και του χρήστη. Οι αλληλεπιδράσεις αυτές στηρίζονται σε άξονες που περιγράφουν τα χαρακτηριστικά της χρησιμότητας, της χρηστικότητας και της απόδοσης.