Επιδημιολογική παρακολούθηση της αντοχής στα αντιβιοτικά στα στελέχη Neisseria gonorrhoeae που απομονώνονται στην Ελλάδα: φαινοτυπικός και γονοτυπικός χαρακτηρισμός ανθεκτικών στελεχών και ανάλυση μηχανισμών αντοχής

Abstract

The aim of study was the surveillance of antimicrobial susceptibility trends in Neisseria gonorrhoeae strains isolated in Greece during a five-year period, from 1998 through 2002. Results were evaluated in comparison to those obtained by analyzing the gonococcal sample of the previous period (1993-1997) and in conjuction to other microbiological and epidemiological features of gonorrhea. A total of 526 gonococcal strains were included in the study and ensued from two major Greek Venereal hospitals, located in Athens and Thessaloniki. Findings of the study showed that the incidence of gonorrhea remained unchanged during the study period, at levels comparable to those recorded in Greece since the 1990’s (1-2‰). Whereas, remarkable increases in the rates of MSM and economical refugees among the patients were observed, indicating changes in the synthesis of the affected polulation. By antimicrobial suscebtibility testing, only cefotaxime and spectinomycin were found active against all N. gonorrhoeae isolated during the study period. For all other antibiotics tested (penicillin G, tetracycline, erythromycin, chloramfenicol and fluoroquinolones) high rates of resistance and intermediate susceptibility were recorded. Comparatively to previous years, the total resistance of the Greek gonococcal sample has not been significantly altered. Nevertheless, a qualitative differentiation was ascertained, with increasing isolation frequencies of strains with mechanisms conferring higher levels of resistance (PPNG, TRNG, QRNG and combinations) and a decreasing trend of chromosomally encoded low-level resistance, which is usally attributed to non-specific mechanisms. Typing of the isolates showed increased serovar homogeneity, while further characterization, using molecular typing methodology, revealed that the observed changes in antimicrobial suscebtibility of the total gonococcal sample were due, at least in part, to the spread or outgoing of clusters of clonally related strains with similar susceptibility profiles. In most cases, outbreak clones were associated with high-risk groups in the polulation, mainly the groups of MSM and economic refugees. In conclusion, the findings of the study show that gonorrhea infection in Greece follows the global trends of a low-incidence era. Accordingly, changes in the features of the affected polulation indicate a trend of a disease acquiring core-group characteristics, with increasing numbers of cases in subgroups of the polulation exhibiting high-risk behaviour.

Σκοπός της μελέτης ήταν η επιδημιολογική καταγραφή και ανάλυση στα αντιβιοτικά στα στελέχη Neisseria gonorrhoeae που απομονώθηκαν στην Ελλάδα κατά την πενταετία 1998-2002. Τα αποτελέσματα εκτιμήθηκαν σε σύγκριση με την αμέσως προηγούμενη περίοδο 1993-1997 και σε συνάρτηση με τους λοιπούς μικροβιολογικούς και πληθυσμιακούς δείκτες της γονόρροιας, όπως και αυτοί διαμορφώθηκαν στην ελληνική κοινότητα σε συνέχεια προηγούμενων ετών. Υλικό της μελέτης αποτέλεσαν 526 στελέχη N. gonorrhoeae το οποίο προήλθε από τα περιστατικά γονόρροιας που διαγνώστηκαν σε δύο ελληνικά νοσοκομεία αφροδισίων νόσων κατά την υπό μελέτη περίοδο. Τα ευρήματα της μελέτης ως προς τους πληθυσμιακούς δείκτες της γονόρροιας έδειξαν διατήρηση της συνολικής επίπτωσης της νόσου στα χαμηλά επίπεδα στα οποία κυμαίνεται στην Ελλάδα από την αρχή της δεκαετίας του ΄90 (1-2‰), αλλά παράλληλα εντυπωσιακή αύξηση περιστατικών στις πληθυσμιακές ομάδες των ομο-/αμφιφυλόφιλων (MSM) και των οικονομικών μεταναστών. Από τον έλεγχο της ευαισθησίας των στελεχών διαπιστώθηκε ότι, με εξαίρεση την κεφοταξίμη και τη σπεκτινομυκίνη που ήταν δραστικές στο συνολικό δείγμα γονοκόκκων, για όλα τα άλλα αντιβιοτικά που ελέγχθηκαν (φθοριωμένες κινολόνες, πενικιλλίνη, τετρακυκλίνη, ερυθρομυκίνη, χλωραμφαινικόλη) σημειώθηκαν σημαντικά ποσοστά αντοχής και μέτριας ευαισθησίας. Σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, η συνολική αντοχή του γονοκοκκικού πληθυσμού δεν μεταβλήθηκε σημαντικά, αλλά παρουσίασε ποιοτική διαφοροποίηση, με τάση επικράτησης στελεχών με μηχανισμούς που προσδίδουν υψηλά επίπεδα αντοχής (PPNG, TRNG, QRNG) και, αντίθετα, ελάττωση των στελεχών με μη-ειδική αντοχή που εκφράζεται σε χαμηλά επίπεδα. Ο χαρακτηρισμός των στελεχών έδειξε τάση προς αύξηση της οροτυπικής ομοιογένειας του γονοκοκκικού δείγματος και αποκάλυψε ότι οι μεταβολές στις τάσεις αντοχής οφείλονταν, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, σε επικράτηση ή αποδρομή ενδημικών στελεχικών τύπων με διαφορετικούς φαινότυπους ευαισθησίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η επιδημική διασπορά κλωνικά συνδεδεμένων στελεχών συσχετίζονταν με πληθυσμιακές ομάδες υψηλού κινδύνου (MSM ή οικονομικοί μετανάστες). Τα αποτελέσματα της μελέτης συμφωνούν με ευρήματα που αναφέρονται και από άλλες χώρες για την ίδια χρονική περίοδο και υποδεικνύουν συσπείρωση της γονόρροιας σε πυρήνες του πληθυσμού (core groups) που χαρακτηρίζονται από επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά και συντηρούν τη νόσο σε περιόδους χαμηλής επίπτωσης, όπως αυτή διανύεται στην Ελλάδα και σε ολόκληρο το Δυτικό Κόσμο την τελευταία εικοσαετία.