Τα αίτια της λειψυδρίας και της πλημμυρογένεσης στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου (Ν. Λέσβου, Ν. Χίου, Ν. Σάμου)

Abstract

The aims of the present thesis were: § The map representation of the runoff basins of the research area islands § The definition of the basic torrential factors § The definition of the torrential environment for every single runoff basin § The analysis of water-shortage and flood-creation phenomena. § The investigation of the causes of the above phenomena for the research area Initially the runoff basins and the torrents were represented in maps and their morphometric and hydrographic characteristics were defined. It was noticed that the very small runoff basins (smaller than 10 km²) are the most common in all the islands apart from Chios. As for the shape of the runoff basins, category A overtops and for the hydrographical net, dendritic form is the most usual. Afterwards the maps for vegetation, relief and torrential petrologic formations were designed and the basic torrential factors for every island in the research area were defined. The conclusions for each island were: § Lemnos: Lemnos’ relief is mild and its torrents belong to the first torrential interval. The climate is also mild and as for the geological setting, the newborn geological formation covers the largest part of Lemnos surface. Vegetation in Lemnos consists only of cultivated areas and rangelands. § Lesvos: Lesvos is also an island with mild relief and its torrents wholly belong to the first torrential interval. The preponderant geological setting is the crystal-igneous formation and the climate is mild. 30% of the island’s surface is covered by sylvatic plants whereas rangelands are quite degraded due to the over-grazing and fires. § Chios: Chios’ relief is mostly mild apart from the northern part of the island where the slopes are steeper. As for the climate, there is a long dry (xerothermic) period. The dominant geological setting is the calcareous formation. Regarding vegetation, Chios is covered by sylvatic plants (mainly bushes) at a total of 45%. § Samos: Samos has steep slopes and a rough relief. The annual rainfall is higher than the other islands and the dry (xerothermic) period is also longer. The main geologic formation is calcareous. § Ikaria: Ikaria has a very steep relief, high annual rainfall and long dry period. The dominant petrologic formations are crystal-igneous and schistose. As for the vegetation it is degraded due to over-grazing and not efficient for the soil protection. The following step was to estimate the maximum prospective water discharge of the 100-year period (Qmax100), the maximum prospective sediment discharge of the 100-year period (Gmax100) and the mean annual degradation using the Gavrilovic equation. The results of this work showed that despite the small size of the run-off basins, the prospective discharges are significant.

Οι σκοποί της παρούσας διατριβής ήταν: § Η χαρτογραφική απεικόνιση των λεκανών απορροής των νησιών της περιοχής έρευνας § Ο προσδιορισμός των βασικών χειμαρρικών παραγόντων § Ο καθορισμός του χειμαρρικού περιβάλλοντος των επιμέρους λεκανών απορροής § Η ανάλυση των φαινομένων της λειψυδρίας και της πλημμυρογένεσης § Η διερεύνηση των αιτιών των φαινομένων αυτών για την υπό έρευνα περιοχή Αρχικά έγινε η χαρτογραφική απεικόνιση των λεκανών απορροής και των χειμαρρικών ρευμάτων και προσδιορίστηκαν τα μορφομετρικά και τα υδρογραφικά χαρακτηριστικά τους. Παρατηρήθηκε ότι σε όλα τα νησιά εκτός της Χίου κυριαρχούν οι πολύ μικρές λεκάνες απορροής με έκταση μικρότερη των 10 km². Όσον αφορά το σχήμα των λεκανών κυριαρχεί η κατηγορία Α και στο υδρογραφικό δίκτυο κυριαρχεί η δενδριτική μορφή. Το κλίμα σε ολόκληρη την υπό μελέτη περιοχή χαρακτηρίζεται ως Μεσογειακό με ήπιες θερμοκρασίες κατά τη χειμερινή περίοδο ενώ η θερινή περίοδος είναι θερμή και ξηρή. Ακόμη χαρακτηριστικό του κλίματος είναι η συχνή παρουσία ισχυρών ανέμων βορείων διευθύνσεων, των ετησίων, κυρίως κατά τη διάρκεια των μηνών Ιουλίου και Αυγούστου. Στη συνέχεια δημιουργήθηκαν οι χάρτες βλάστησης, αναγλύφου και χειμαρρικών πετρολογικών σχηματισμών και προσδιορίστηκαν οι βασικοί χειμαρρικοί παράγοντες της περιοχής έρευνας από όπου συμπεράναμε για κάθε νησί τα εξής: § Λήμνος: Η Λήμνος παρουσιάζει ήπιο ανάγλυφο και τα χειμαρρικά της ρεύματα ανήκουν εξ’ ολοκλήρου στο χειμαρρικό χωροδιάστημα Ι. Το κλίμα της Λήμνου είναι μεσογειακό, όσον αφορά το γεωλογικό υπόθεμα κυριαρχεί ο νεογενής χειμαρρικός σχηματισμός και καλύπτεται μόνο από γεωργικές εκτάσεις και βοσκότοπους. § Λέσβος: Η Λέσβος επίσης παρουσιάζει ήπιο ανάγλυφο και τα χειμαρρικά της ρεύματα ανήκουν εξ’ ολοκλήρου στο χειμαρρικό χωροδιάστημα Ι. Όσον αφορά το γεωλογικό υπόθεμα κυριαρχεί ο κρυσταλλοπυριγενής σχηματισμός και το κλίμα είναι επίσης μεσογειακό. Η Λέσβος καλύπτεται κατά σχεδόν 30% από δασικά είδη ενώ οι βοσκότοποι είναι ιδιαίτερα υποβαθμισμένοι λόγω της υπερβόσκησης. § Χίος: Το ανάγλυφό της Χίου είναι γενικά ήπιο εκτός από το βόρειο τμήμα του νησιού όπου επικρατούν εντονότερες κλίσεις. Το νησί παρουσιάζει έντονη ξηροθερμική περίοδο, ο κυρίαρχος πετρολογικός σχηματισμός είναι ο ασβεστολιθικός, ενώ όσον αφορά τη φυτοκάλυψη, η Χίος καλύπτεται από δασική βλάστηση (κυρίως θαμνώνες) κατά περίπου 45% . § Σάμος: Η Σάμος παρουσιάζει έντονο ανάγλυφο, ισχυρές κλίσεις και μεγαλύτερο ύψος βροχής από τα υπόλοιπα νησιά, με μεγάλη όμως ξηροθερμική περίοδο ενώ ο κυρίαρχος πετρολογικός σχηματισμός είναι ο ασβεστολιθικός. § Ικαρία: Η Ικαρία παρουσιάζει επίσης έντονο ανάγλυφο, ισχυρές κλίσεις, μεγάλο ύψος βροχής και μεγάλη ξηροθερμική περίοδο. Οι κυρίαρχοι πετρολογικοί σχηματισμοί είναι ο κρυσταλλοπυριγενής και ο σχιστολιθικός. Όσον αφορά τη βλάστηση, αυτή είναι ιδιαίτερα υποβαθμισμένη λόγω της υπερβόσκησης και δεν ασκεί ικανοποιητική προστατευτική επίδραση.