Διασφάλιση ποιότητας και σύστημα διασφάλισης ποιότητας στην παραγωγή λογισμικού: η ελληνική πραγματικότητα

Abstract

Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η μελέτη του αντικειμένου της Διασφάλισης Ποιότητας και των ιδιαιτεροτήτων που παρουσιάζει στην περίπτωση του λογισμικού, καθώς και η δημιουργία πλαισίου για την ανάπτυξη Συστημάτων Διασφάλισης Ποιότητας στην παραγωγή λογισμικού, που θα αποβεί χρήσιμο στα πρώτα βήματα των εταιριών λογισμικού στην προσπάθεια τους για βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και υπηρεσιών τους.Η παρούσα διδακτορική έρευνα αποτελεί ένα από τα έργα του συνολικότερου προγράμματος εφαρμοσμένης έρευνας της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ), του Υπουργείου Ανάπτυξης, του Προγράμματος ΥΠΕΡ και συγχρηματοδοτήθηκε από τη ΓΓΕΤ και το Φορέα Χρήστη της, στον οποίο εφαρμόσθηκαν πειραματικά τα αποτελέσματα της.Αρχικά γίνεται εκτενής ανασκόπηση της βιβλιογραφίας σχετικά με τα θέματα της ποιότητας του λογισμικού, δίνονται ορισμοί της ποιότητας λογισμικού, σε μια προσπάθεια οριοθέτησης του θέματος, παρουσιάζονται οι διαφορετικές απόψεις γύρω από την ποιότητα λογισμικού, παρουσιάζονται κάποια από τα κλασικά μοντέλα ποιότητας λογισμικού και τα χαρακτηριστικά ποιότητας λογισμικού, που προτείνονται από το πρότυπο ISO 9126. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι έννοιες της Διασφάλισης Ποιότητας και των Συστημάτων Διασφάλισης Ποιότητας, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα της σειράς ISO 9000, μελετάται το μοντέλο CMM, γίνεται σύγκριση του μοντέλου CMM και των Συστημάτων Διασφάλισης Ποιότητας ISO 9000, παρουσιάζεται η φιλοσοφία της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας (ΔΟΠ) στο λογισμικό και τέλος σχολιάζεται η σχέση του μοντέλου CMM και των Συστημάτων Διασφάλισης Ποιότητας ISO 9000 με τη Διοίκηση Ολικής ποιότητας.Ακολουθεί ο ορισμός των κρίσιμων παραγόντων, που επηρεάζουν την ποιότητα του λογισμικού και την ανάπτυξη και επιτυχία ενός Συστήματος Διασφάλισης Ποιότητας (ΣΔΠ) στην παραγωγή Λογισμικού. Οι παράγοντες αυτοί χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες, αυτούς που σχετίζονται με το ίδιο το ΣΔΠ και είναι ανεξάρτητοι του προϊόντος, αυτούς που εξαρτώνται άμεσα από τις φάσεις του κύκλου ανάπτυξης του λογισμικού και αυτούς που ενώ δεν σχετίζονται με τις φάσεις ανάπτυξης του λογισμικού, έχουν άμεση σχέση με τη διασφάλιση της ποιότητάς του.Σε έρευνα που παρουσιάζεται στη συνέχεια εξετάζεται η παρούσα κατάσταση των ελληνικών επιχειρήσεων λογισμικού, γύρω από το θέμα της ποιότητας λογισμικού και ειδικότερα της διασφάλισης ποιότητας και των Συστημάτων Διασφάλισης Ποιότητας Λογισμικού. Στόχος της έρευνας ήταν η εξέταση του ενδιαφέροντος τους, σε θέματα όπως η σημαντικότητα και ο βαθμός χρησιμοποίησης των χαρακτηριστικών ποιότητας λογισμικού, που προτείνονται από το ISO 9126, η σημαντικότητα και ο βαθμός χρησιμοποίησης μεθόδων διασφάλισης ποιότητας, η ύπαρξη ΣΔΠ και η πιστοποίησή τους, οι λόγοι πιστοποίησης και η συνεισφορά των ΣΔΠ στη βελτίωση ποιότητας προϊόντων και διαδικασιών. Τα αποτελέσματα της έρευνας αποδεικνύουν το αυξανόμενο ενδιαφέρον των ελληνικών εταιριών λογισμικού για την ποιότητα του λογισμικού. Οι εταιρίες θεωρούν σημαντικά όλα τα χαρακτηριστικά ποιότητας λογισμικού, άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο, και τα υιοθετούν στην παραγωγική τους διαδικασία, σε μικρότερο όμως βαθμό σε σχέση με τη σημαντικότητα που τους αποδίδουν. Το ίδιο συμπέρασμα βγαίνει και όσον αφορά στις μεθόδους διασφάλισης ποιότητας λογισμικού, με τις εταιρίες που ήδη διαθέτουν ΣΔΠ να είναι περισσότερο ικανοποιημένες από τη χρήση των μεθόδων αυτών.Η εμπειρία που αποκτήθηκε από την ανάπτυξη και εφαρμογή στην πράξη ενός ΣΔΠ σε εταιρία παραγωγής λογισμικού (στο φορέα χρήστης της παρούσας διδακτορικής έρευνας, την εταιρία Singular International Α.Ε.), παρουσιάζεται στη συνέχεια. Ειδικότερα, παρουσιάζεται το πρόγραμμα ποιότητας της Singular International Α.Ε., το χτίσιμο του ΣΔΠ της σύμφωνα με το διεθνές πρότυπο ISO 9001, η εφαρμογή του και η επιθεώρηση του από εξωτερικό φορέα πιστοποίησης. Τονίζονται οι θετικές αλλά και οι αρνητικές εμπειρίες, τα σημεία όπου θα μπορούσε να ακολουθηθεί διαφορετική προσέγγιση, καθώς και τα επόμενα βήματα που ακολουθούν την ολοκλήρωση της προσπάθειας ανάπτυξης και πιστοποίησης του ΣΔΠ.Τέλος και σύμφωνα με τα συμπεράσματα που προέκυψαν από τη διδακτορική έρευνα προτείνεται ένα γενικότερο Πλαίσιο ανάπτυξης Συστημάτων Διασφάλισης Ποιότητας στην παραγωγή λογισμικού, το οποίο περιλαμβάνει τον καθορισμό των κρίσιμων παραγόντων, στους οποίους θα πρέπει να επικεντρωθούν οι προσπάθειες για τη βελτίωση, τόσο της ποιότητας του προϊόντος λογισμικού και των υπηρεσιών που το συνοδεύουν, όσο και των ίδιων των διαδικασιών ανάπτυξής του. Επίσης το Πλαίσιο στηρίζεται και υιοθετεί την αρχή της συνεχούς βελτίωσης της ποιότητας, που επιτυγχάνεται μέσα από τον Κύκλο Ποιότητας Ανάπτυξης Λογισμικού που προτείνεται. Θέλουμε να ελπίζουμε ότι το προτεινόμενο Πλαίσιο θα αποτελέσει πολύτιμο βοήθημα για τις εταιρίες λογισμικού στα πρώτα τους βήματα στο μακρόχρονο ταξίδι της ποιότητας.